بخت سیاه طلای سفید سبزوار

پنبه یا پخته محصول کشاورزی است که تشکیل‌شده از الیافی نرم و پف‌دار است و درون کپسولی به دور تخم‌های گیاه پنبه می‌روید. این الیاف از سلولز تشکیل‌شده‌اند و به دلیل ویژگی پوشانندگی، می‌توانند تخم‌های گیاه را با خود به مناطق دور ببرند و به گسترش گیاه کمک کنند.

این محصول که به دلیل مبادلات وسیع تجاری‌اش «طلای سفید» لقب گرفته است از اهمیت اقتصادی فراوانی برخوردار است. این گیاه در تولید نخ و پارچه به‌کاربرده می‌شود. پنبه امروزه پرکاربردترین الیاف به‌کاررفته در صنعت پوشاک است. پنبه ازجمله محصولات کشاورزی تولیدشده در ایران است. سالانه حدود ۲۰۰ هزار تن پنبه در سطح کشور تولید می‌شود که از مجموع آن حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تن در کارخانه‌های نساجی فرآوری می‌شود.

باوجود تولید پنبه در کشور بخشی از نیازهای کارخانه‌های نساجی از خارج کشور تأمین می‌شود. هرساله برای تأمین نیاز کارخانه‌های نساجی حدود ۱۲۵ میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شود. گذشته از کاربرد پنبه در صنعت پوشاک، این محصول در تأمین دانه‌های روغنی و خوراک دام نیز نقش مهمی دارد. سبزوار ازجمله شهرستان‌هایی است که به‌عنوان قطب تولید پنبه در کشور شناخته می‌شود. سالانه حدود ۱۸ هزار تن پنبه در سطح این شهرستان کشت می‌شود. با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر و گرمای شدید هوا در سال جاری، میزان پنبه تولیدی در سبزوار به حدود ۹ هزار تن برابر با ۵۰ درصد کاهش رسیده است. توجه به تولید محصولات کشاورزی در جهت وابستگی به واردات این محصولات از الزامات اقتصاد مقاومتی موردنظر رهبر معظم انقلاب است. با توجه به مزیت‌های تولید پنبه به‌عنوان طلای سفید حمایت از کشاورزان برای کشت این محصول ازجمله محورهای برنامه اقتصاد مقاومتی است. گفت‌وشنود زیر ماحصل صحبت با مهدی اصفهانی مدیرعامل شرکت پنبه‌پاک‌کنی و روغن‌کشی کشاورزان سبزوار است. او از وضعیت امروز طلای سفید در این دیار سخن می‌گوید.

مرغوبیت طلای سفید سبزوار

مهدی اصفهانی متولد سال ۱۳۳۳ سبزوار است. او حدود ۲۰ سال از عمر خود را صرف فعالیت در حوزه کشاورزی ازجمله پنبه کرده است.

او در گفت‌وگو با خبرنگار هفته‌نامه ستاره شرق گفت: محصول پنبه سبزوار از مرغوبیت بالایی برخوردار است. اغلب کارخانه‌های نخ‌ریسی و روغن‌کشی پنبه و دانه‌های روغنی موردنیاز خود را از سبزوار تأمین می‌کنند. بسیاری از کشاورزان سبزواری با کشت محصول پنبه امرارمعاش می‌کنند. افراد زیادی در گذشته به کار تجارت طلای سفید در شهرستان مشغول بودند که با توجه به نوسان قیمت‌ها، تغییرات آب‌وهوایی و کاهش کشت محصول تعداد فعالان این حوزه در بخش کشاورزی و بازرگانی کاهش یافته است. پنبه محصولی است که همه اجزا آن از محصول نهایی تا خاک قابل‌مصرف است و هر بخش آن از پنبه، پنبه تخم، گنجاله و خاک زمینه‌ساز کاهش وابستگی کشور به بیرون از مرزها، جلوگیری از خروج ارز و تأمین‌کننده نیاز داخلی است.

پنبه‌هایی که خوراک دام شد

وی با اشاره به وضعیت امسال کشت پنبه در سبزوار یادآور شد: با توجه به گرمای طاقت‌فرسای امسال، نامرغوب بودن بذر کشت‌شده و سموم غیراستاندارد محصول پنبه قابل‌برداشت نبود؛ و اغلب پنبه‌های تولیدی خوراک دام‌ها شد.

اصفهانی گفت: امسال پنبه‌کاران وضعیت اقتصادی خوبی ندارند و با توجه به خسارت‌هایی که به آن‌ها واردشده دولت بایستی حمایت‌های ویژه‌ای را از این بخش داشته باشد.

وی تأکید کرد: در تمام کشورهای دنیا به کشاورزان و برای رونق این بخش، یارانه می‌دهند، اما در کشور ما پرداخت یارانه به کشاورزان مقطعی بوده و در برخی موارد نیز یارانۀ وعده داده شده به فعالان این بخش پرداخت نشده است.

تعطیلی کارخانه‌های پنبه در سبزوار

اصفهانی با اشاره به فعالیت پنج کارخانه پنبه در این شهرستان افزود: در گذشته پنج کارخانه پنبه در سبزوار فعال بودند که از این تعداد ۲ کارخانه تعطیل‌شده‌اند و سه کارخانه با ظرفیت بسیار پایین فعالیت می‌کنند.

وی با بیان اینکه کاهش کشت پنبه روی فعالیت کارخانه‌جات پنبه‌پاک‌کنی تأثیر می‌گذارد ادامه داد: امروز تولیدکنندگان پنبه بیش از هر زمان دیگری به کمک و حمایت‌های جهاد کشاورزی برای تثبیت تولید این محصول در شهرستان نیاز دارند.

مدیرعامل شرکت پنبه‌پاک‌کنی و روغن‌کشی کشاورزان سبزوار خاطرنشان کرد: برگزاری کارگاه‌های آموزشی کشت نوین پنبه، اختصاص تسهیلات موردنیاز به کشاورزان، اختصاص بذر مرغوب یارانه‌ای، انتقال دانش و تجربه ازجمله اقداماتی است که جهاد کشاورزی می‌تواند با اجرای آن‌ها از کشاورزان حمایت کنند. زمانی که کشت و تولید پنبه کاهش یابد کارخانه‌ها نیز نمی‌توانند با ظرفیت لازم فعالیت کنند. رونق کشت پنبه و فعالیت کارخانه‌ها زمینه اشتغال حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر در شهرستان را فراهم می‌کند.

وی با اشاره به‌ضرورت ایجاد کارخانه‌های نساجی در سبزوار گفت: مهم‌ترین مشکل ما در این بخش سرمایه‌گذاری است. سبزوار از زمینه مناسب برای ایجاد کارخانه‌های نساجی و نخ‌ریسی برخوردار است، اما احداث کارخانه نیازمند به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است و این مسئله در توان سرمایه‌گذاران خارجی نیست.

اصفهانی عنوان کرد: دولت توانایی حمایت از فعالان این بخش را دارد و می‌تواند با اختصاص تسهیلات و تسهیل مجوز احداث کارخانه نخ‌ریسی و نساجی زمینه را برای ایجاد این کارخانه‌ها فراهم کند. توجه به تولید محصولات کشاورزی و فرآوری آن‌ها وابستگی کشور را کاهش می‌دهد و پنبه ازجمله محصولاتی است که نیازمند به حمایت است. اگر در سبزوار کارخانه نساجی و نخ‌ریسی احداث شود زمینه برای اشتغال حدود ۱۰۰ نفر در شهرستان ایجاد می‌شود. هم‌اکنون محصول پنبه سبزوار برای ریسندگی به کارخانه‌های یزد، بجنورد، شهرهای شمالی و اصفهان صادر می‌شود.

تعطیلی کارخانه‌های روغن‌کشی در سبزوار

مدیرعامل شرکت پنبه‌پاک‌کنی و روغن‌کشی کشاورزان سبزوار با اشاره به اینکه پنبه پس از برداشت تبدیل به ۲ بخش شامل پنبه و تخم پنبه می‌شود، افزود: تخم پنبه ازجمله دانه‌های روغنی است که مصرف خوراکی دارد و در تولید روغن مورداستفاده قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: روغن خوراکی ازجمله کالاهای اساسی موردنیاز کشور محسوب می‌شود که با توجه به تعطیل شدن و یا کاهش تولید کارخانه‌های روغن‌کشی این محصول از کشورهای دیگر وارد می‌شود.

اصفهانی یادآور شد: برای نمونه در گذشته پنج کارخانه روغن‌کشی در سبزوار فعالیت داشتند که با توجه به سیاست‌های نادرست دولت در سال‌های گذشته سه کارخانه تغییر کاربری و ۲ کارخانه نیز تعطیل شده است.

دانه‌های روغنی خوراک دام‌ها

وی با بیان اینکه بهترین و سالم‌ترین روغن خوراکی از فرآوری پنبه تخم گرفته می‌شود، عنوان کرد: به دلیل تهیه روغن و خوراکی موردنیاز کشور از طریق واردات روغن خام، دانه‌های پنبه تخم‌های تولیدی تبدیل به گنجاله و خوراک دام‌ها می‌شود.

اصفهانی ادامه داد: در حال حاضر گنجاله دام‌ها با اختصاص یارانه و دلار ۴۲۰۰ تومانی به کشور تأمین می‌شود، درحالی‌که بهترین گنجاله موردنیاز دام‌ها در کشور تولید می‌شود. اگر به این بخش‌ها توجه ویژه‌ای شود، ضمن افزایش تولید داخلی از خروج ارز نیز جلوگیری می‌شود.

خسارت‌های واردات محصولات پنبه‌ای خارجی به پنبه‌کاران

اصفهانی با اشاره به واردات محصولات خارجی در زمان کشت محصول پنبه به کشور یادآور شد: کشاورزان در زمان کاشت محصول قیمت‌های بازار را می‌سنجند و بر اساس آن به کشت می‌پردازند.

وی ادامه داد: درست در زمان کشت محصول پنبه، محصولات خارجی وارد کشور می‌شود، این نوسان قیمت‌ها روی افزایش و کاهش میزان کشت محصول تأثیر می‌گذارد، درحالی‌که می‌توان به‌جای واردات محصول خارجی به کشاورز، صنعت نساجی، ریسندگی و تولیدکنندگان مختلف مرتبط با محصول پنبه یارانه تولید اختصاص داد.

زمین‌گیر شدن کارخانه‌های تولید روغن با اجرای قانون مالیات ارزش‌افزوده

مدیرعامل شرکت پنبه‌پاک‌کنی و روغن‌کشی کشاورزان سبزوار با اشاره به اختصاص یارانه و ارز دولتی برای واردات روغن و گنجاله تأکید کرد: در سال‌های گذشته کارخانه‌های روغن‌کشی که تأمین‌کننده کالای اساسی برای کشور هستند زیرمجموعه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده قرار گرفتند.

وی افزود: در سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۵ حمایت‌های ویژه‌ای از کارخانه‌های روغن‌کشی شد. در این سال‌ها دولت با اختصاص یارانه رونق خوبی به فعالیت این کارخانه‌ها داده بود، اما در سال‌های ۱۳۸۶ به بعد با اجرای قانون مالیات بر ارزش‌افزوده چراغ روشن این صنایع نیز روبه خاموشی نهاد.

منتظر حذف مالیات بر ارزش‌افزوده هستیم

اصفهانی با اشاره به مکاتبه با نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره ضرورت خارج کردن کارخانه‌های روغن‌کشی از لیست مشمولان مالیات بر ارزش‌افزوده ادامه داد: نمایندگان مجلس و دولت قول‌هایی در این زمینه داده‌اند و امیدواریم این وعده‌ها به‌زودی محقق شود.

وی گفت: در کنار تحقق این وعده از دولت و مجلس انتظار داریم تا به صنایع داخلی توجه بیشتری کنند و به‌جای پرداخت ارز دولتی برای واردات روغن و گنجاله، یارانه موردنیاز را دراختیار تولیدکننده قرار دهند تا فعالان این بخش باعلاقه و رغبت بیشتری برای تولید محصول و رفع نیازهای داخلی کشور تلاش کنند.

مدیرعامل شرکت پنبه‌پاک‌کنی و روغن‌کشی کشاورزان سبزوار عنوان کرد: همچنین دولت می‌تواند با اختصاص تسهیلات ارزان‌قیمت زمینه برای نوسازی تجهیزات و دستگاه‌های کارخانه‌ها را فراهم کنند.

*منتشر شده در شماره ۱۳۶ هفته نامه ستاره شرق