خدمات طبیعت و حیات‌وحش به انسان

آرمیتا امیری

این روزها که آدم از به تعویق افتادن فعالیت‌های اقتصادی، تفریحی و حتی روزمره احساس خطر می‌کند گویا زمین یک نفس راحت می‌کشد! نتایج اولیه تحقیقات نشان می‌دهد امسال میزان تولید دی‌اکسید کربن که باعث گرم شدن کره زمین می‌شود کاهش چشمگیری داشته. به‌راستی چرا باید منافع ما آدم‌ها در موازات منافع زمین نباشد؟!

تا یک‌جایی معتقدم پیوند ناگسستنی صنعت، اقتصاد و امرار معاش انسان با آلودگی زمین همراه است اگرچه هماهنگی با کره زمین در این موارد هم ناممکن نیست؛ ولی چرا رعایت نکاتی که برای ما هیچ هزینه‌ای ندارد هم مشکل شده؟! شاید هم عادت شده؛ شاید فراموش کرده‌ایم هر چه داریم و نداریم را مدیون زمین هستیم!

به باور آگاهان، انسان تمام جوانب زندگی خود را وامدار محیط‌زیست و حیات‌وحش آن است؛ اگر دیدمان را نسبت به تنها خانه‌مان تغییر دهیم می‌توانیم سالم‌تر و زیباتر زندگی کنیم؛ خدمات محیط‌زیست به ما انسان‌ها خودش چند جلد کتاب است. به قول دورانت اگر انسانیت انسان با سخن گفتن و مدنیت با کشاورزی آشکار شد، صنعت با پیدایش آتش امکان‌پذیر گشته است و جالب‌تر آنکه انسان هرگز آتش را کشف نکرده بلکه این معجزه به دست طبیعت انجام پذیرفته؛ خواه از جهیدن برق، خواه از ترکیب پاره‌ای مواد شیمیایی که انسان باهوش با تقلید از طبیعت فن درست کردن آتش را به کمال رساند و سپس آن را به هزاران هزار خدمت گماشت.

حیواناتی که امروز اکثراً با مرگ‌های دسته‌جمعی از بین می‌روند یا نسلشان توسط ما آدم‌ها به بازیچه گرفته شده روزی برترین معلم‌های انسان بودند؛ انسان از سگ‌های آبی آموخت بر روی رودخانه‌ها پل بسازد؛ نحوه شکار و جنگیدن را از میمون آموخت و مانند او که به دشمنان خود میوه پرتاب می‌کرد، انسان هم برای شکار، سنگ پر تاپ کرد.

کوخ‌ها که اولین خانه‌های بشر بودند و او را از شر سرما و دشمنان در امان نگه می‌داشتند به تقلید از شامپانزه‌ها ساخته شدند؛ همچنین فک‌های این حیوان الگوی ساخت ابرازآلات بشر شد و پایه‌های صنعت را بنیان نهاد. در بافندگی و دوزندگی لانه مرغ، خانه عنکبوت و الیاف و برگ‌های جنگلی به کمک انسان آمدند؛ و هزاران مثال دیگر چون کشاورزی که انسان را به مرحله تمدن رسانده‌اند.

اما امروز دریا و جنگل و طبیعت بکر توسط همین انسان به بازی گرفته شده؛ وقتی می‌گوییم طبیعت مادر ماست دلیلش به سادگی آب‌وهوا نیست. ما تمام پروسه مدنیت را به یاری زمین طی کرده‌ایم. همچنین با حیوانات از حیث درجه متفاوتیم؛ نه نوع و طبیعت. شاید این باور در نگاه اول ساده‌لوحانه به نظر آید اما انسان باید به این درک برسد که اگر توسعه و پیشرفت خود را بدون در نظر گرفتن مقتضیات زمین ادامه دهد دیر یا زود ناچار به بازگشت خواهد بود.

چو خواهی که یابی ز هر بد رها
سر اندر نیاری به دام بلا
نگه کن بدین گنبد تیز گرد
که درمان ازویست و زویست درد