خروج بخاری از کلاس درس ،آتش‌سوزی مدرسه اسوه حسنه زاهدان …

روزنامه ستاره صبح

دکتر علی‌اصغر فانی پیشکسوت آموزش پرورش و وزیر پیشین در گفت‌و گو با ستاره صبح بازگو کرد: خروج بخاری از کلاس درس ،آتش‌سوزی مدرسه اسوه حسنه زاهدان …

یک‌سوم مدارس کشور ایمن نیستند دوستان به من مراجعه می‌کنند تا فرزندانشان در مدارس غیردولتی که ۲۰ میلیون تومان یا بیشتر شهریه می‌گیرند ثبت‌نام شوند

اشاره: دکتر علی‌اصغر فانی وزیر پیشین آموزش‌وپرورش که عمر خود را صرف بهبود آموزش‌وپرورش کرده است، این روزها در طبقه چهارم دانشکده مدیریت دانشگاه تربیت مدرس به کار دانشگاهی مشغول است. صدای گرم و آرامی دارد. آهسته و باوقار راه می‌رود. استادی مهربان و دقیق به نظر می‌رسد. با دانشجویی که به اتاقش مراجعه کرده شوخی ریاضی می‌کند و لبخند می‌زند. وی در دوران اصلاحات معاون آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش و در دولت یازدهم سه سال وزیر آموزش‌وپرورش بود. او در آذر سال ۹۴ گفته بود: امسال ۵۵ هزار کلاس درس با بخاری‌های نفتی خداحافظی کرده و برنامه‌ریزی کردیم تا ظرف دو سال آینده دستگاه‌های گرمایشی مدارس را به‌طور کامل استانداردسازی کنیم. این درحالی‌که است که سید محمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش پس از آتش‌سوزی در مدرسه «اسوه حسنه» زاهدان در دی‌ماه سال ۹۷ گفت: روند حذف بخاری از مدارس با اعتبارات کنونی حدود ۸ سال طول می‌کشد و خواستار بسیج عمومی برای تجهیز مدارس شد. حال سؤال اینجاست که چگونه تجهیز سیستم گرمایشی در سال ۹۴ که تقریباً حل‌شده بود، اما هنوز دانش آموزان در آتش نبود نظارت و تدبیر می‌سوزند؟

شما در طول سه سال که وزیر آموزش‌وپرورش بودید چه اقداماتی در جهت تأمین دستگاه‌های گرمایشی انجام دادید؟
اواسط سال ۹۲ من مسئولیت وزارتخانه را پذیرفتم در آن زمان ۲۵۸ هزار کلاس با بخاری بود یعنی کل کلاس‌های ما ۵۲۰ هزار بود. بخاری‌ها نفتی و گازی بودند و بخاری‌های نفتی کاربراتور داشتند و از بخاری‌های چکه‌ای قدیم نبودند. مصمم شدیم تا این بخاری‌ها را جمع کنیم در سه سالی که من در وزارتخانه بودم سالی ۵۵ هزار کلاس بخاری را جمع کردند. من در مصاحبه‌ای در شهریور یکی از آن سال‌ها گفتم امسال ۵۵ هزار بخاری از کلاس‌های درس خداحافظی می‌کنند، درواقع در این سه سال سه ۵۵ هزار کلاس یعنی ۱۶۵ هزار کلاس از بخاری پاک شد و ۹۰ هزار کلاس مانده بود که من از وزارتخانه بیرون آمدم اگر با همان روال پیش می‌رفت قاعدتاً امروز نباید کلاسی وجود داشت که با بخاری گرم شود. مشکل ما بیشتر روستاها بود چون مدارس کم‌دانش آموز با یکی دو کلاس هستند و تأمین پکیج و موتورخانه کار سختی بود برخی از روستاها گاز نداشت تا پکیج را با آن روشن کنیم و ما مخزنی گازی تهیه کردیم تا اول زمستان شارژ شود و گاهی پر می‌کردیم و گرمایش تأمین می‌شد. کاری که در آن دوران انجام شد بخاری‌های برقی بود که سی هزار کلاس را با برق گرم کردیم. بخاری‌ها تابشی بود و روی دیوار نصب می‌شد اول این فنّاوری را از خارج کشور خریداری کردیم بعد با صنایع آموزشی که از شرکت‌های وابسته به صندوق ذخیره فرهنگیان است، صحبت کردم و آن‌ها تولید کردند. در مطالعات ما دیده شد ترکیه نیز گرمای مدارس کم‌جمعیت خود را از این روش تأمین می‌کند. کاری که در این ۱۶۵ هزار کلاس درس انجام شد این بود که اگر تعداد کلاس‌ها زیاد بود از طریق حرارت مرکزی مثل موتورخانه و شوفاژ گرم می‌شد و جایی که تعداد کلاس‌ها کم بود پکیجی بیرون از کلاس در محوطه نصب می‌شد و باز از طریق رادیاتور گرم می‌شد.

   هزینه تجهیز مدارس به دستگاه‌های گرمایشی از کجا تأمین می‌شد؟
در بودجه سال ۹۲ پیش‌بینی‌شده بود که بخشی از عوارض فروش گاز صرف گرمایش کلاس‌های درس ‌شود. در سال ۹۴ این قانون دائمی شد؛ یعنی الحاق بخشی از مقررات دولت دو مصوبه است که ۲۰ درصد از عوارض گاز مصرفی به آموزش‌وپرورش تعلق دارد از این میزان ۸۰ درصد صرف گرمایشی و ۲۰ درصد صرف تجهیزات مدارس ‌می‌شود. این قانون با تلاش همکاران ما به تصویب مجلس رسید و قانون شد امروز هم وزارت آموزش‌وپرورش با پیگیری این درآمد را خواهد داشت. ۲۰ درصد از درآمد حاصل از عوارض گاز مصرفی که به‌حساب آموزش‌وپرورش واریز می‌شود رقم قابل‌توجه است که در یک سال که من وزیر بودم رقم آن‌ به ۴۲۰ میلیارد تومان رسید.

   تأمین دستگاه‌های گرمایشی در مدارس غیردولتی به عهده کیست؟
اتفاقی که در زاهدان افتاده در بحث‌های ما جا نمی‌گیرد، چون این مصوبه خاص مدارس دولتی است. بنا بر اطلاع من مدرسه غیردولتی «اسوه حسنه» در ساختمان استیجاری دیگری بوده که مالک آن درخواست اجاره‌بهای بیشتر داشته و مؤسس مدرسه برای تأمین هزینه‌ها، مدرسه را جابجا کرده است. مدرسه جدید که یک ماه بیشتر در آن مستقر نشده بودند، آتش‌گرفته است. کلاس با والور و نه حتی با بخاری نفتی چکه‌ای و نه بخاری کاربراتور دار گرم می‌شده است و با افتادن این والور و پخش شدن نفت این اتفاق افتاده است.

   به نظر می‌رسد نظارت آموزش‌وپرورش بر مدارس غیرانتفاعی کم شده است؟
بسیاری از این اتفاق‌ها به خطای انسانی مربوط می‌شود. به‌طور مثال در مدرسه زاهدان اگر کارکنان مدرسه و معاون و مدیر و… کمی آموزش‌دیده بودند چنین اتفاقی نمی‌افتاد. در زمان وزارت بنده در اواخر مهرماه هرسال بخشنامه‌ای با امضای من به مدارس ارسال می‌شد که تذکراتی به لحاظ ایمنی مدارس به مدیران داده می‌شد. در آن دوره هیچ اتفاقی به لطف خدا و تذکرات داده‌شده رخ نداد. نظارت آموزش‌وپرورش بر مدارس غیردولتی بیشتر از بعد مالی است. چون برخی فراتر از بخشنامه و شهریه مصوب از اولیا پول می‌گیرند و این شکایات بررسی می‌شود.

   چگونه آموزش‌وپرورش به‌جا به‌جایی ساختمان مدارس نظارت می‌کند؟
هر ساختمانی که توسط مؤسسین مدارس غیردولتی به مدرسه تبدیل می‌شود تغییرات مختصری در فیزیک بنا می‌بیند و به مدرسه تبدیل می‌شود. قاعده این است که مؤسس مدرسه غیردولتی باید به اداره آموزش‌وپرورش نامه بنویسد و ازآنجا به اداره نوسازی مدارس نامه می‌زنند و آنجا که متولی ساختن مدارس هستند کارشناسان خود را می‌فرستند و در صورت تائید آن‌ها که بر اساس چک‌لیست بررسی صورت می‌گیرد. مؤسس می‌تواند مدرسه خود را تشکیل دهد. در مورد مدرسه زاهدان ظاهراً نامه به آموزش‌وپرورش نوشته‌شده ولی تائیدیه نوسازی را نداشتند. چون فقط یک ماه ساکن بودند ولی قاعده این است که تأییدیه قبل از ورود دانش‌آموز باید گرفته می‌شد.

   آقای بطحایی گفته‌اند که روند حذف بخاری از مدارس ۸ سال طول می‌کشد، نظر شما دراین‌باره چیست؟
اطلاعات من خلاف این است وقتی ما کار را تحویل دادیم در حدود ۹۰ هزار کلاس مشکل گرمایشی داشتند و این مشکل تابه‌حال باید تمام می‌شد. وقتی من وزیر بودم هدف‌گذاری کرده بودم که تا پایان دولت یازدهم مسئله گرمایشی حل شود که قابل‌حل بود با این قانون که ما به تصویب رساندیم ۲۰ درصد عوارض گاز مصرفی وارد آموزش‌وپرورش می‌شد و باید این مشکل تابه‌حال حل می‌شد. من نشنیدم که از ۸ سال حرف زده شود. البته دو مسئله در ایمنی مدارس مطرح است یکی ایمنی ساختمان‌ها و دیگری سیستم گرمایشی کلاس‌هاست.

   وزیر آموزش‌وپرورش از مردم کمک مالی خواستند تا مدارس را تجهیز کنند، امنیت جانی دانش آموزان در مدارس چقدر اهمیت دارد؟
شنیده‌ام که ایشان کمپینی را اعلام کرده‌اند، جذب کمک‌های مردم خوب است، ولی ما الآن حدود یک‌سوم ساختمان ناامن در مدارس داریم و این نه از بعد گرمایشی بلکه ازنظر زلزله و سایر مشکلات است. تعدادی از این مدارس خشتی و گلی است و به سبک سنتی ساخته‌شده‌اند. در زمان‌های قدیم دیوارهای حمال و ضخیم و ۳۵ سانتی می‌چیدند و در سقف تیرآهن می‌انداختند و ساختمان ستون نداشت و فقط تیر داشت این بناها در مقابل زلزله ایمن نیستند، زیرا نیروی زلزله افقی است و دیوارها و سقف‌ها در برابر زلزله مقاوم نیستند.

   یعنی یک‌سوم دانش آموزان در ساختمان‌های ناامن هستند؟
بله من باید به این نکته اشاره‌کنم که در اواخر دولت آقای خاتمی که من معاون وزیر بودم دنبال می‌کردیم تا از صندوق ذخیره ملی پولی به ما بدهند ما درخواست ۴ میلیارد دلار داشتیم در اواخر جلساتی در مجلس و دولت داشتیم و اجرای آن به زمان آقای احمدی‌نژاد رسید و ما در آن زمان با فرض دلار ۱۰۰۰ تومانی به‌جای ۴ میلیارد دلار ۲.۷ میلیارد دلار گرفتیم. آموزش‌وپرورش مدارس خود را یا خراب کرد و دوباره ساخت که «تخریب و نوسازی» نام گرفت یا ایمن‌سازی کرد زمانی که من وزیر بودم ما تجارب ایمن‌سازی خود را در اختیار دنیا گذاشتیم. از سازمان یونسکو از سی کشور میزبانی کردیم و آن‌ها از تجربیات ایران استفاده کردند تا به‌جای خراب کردن و ساختن ساختمان آن را مستحکم کنیم. ما امروز عملاً این فنّاوری راداریم. یک‌سوم مدارس ما در این طرح ایمن شد. من زمانی که در وزارت خانه بودم با هیئت دولت و سازمان برنامه‌وبودجه صحبت‌هایی داشتم و گفتم کاری کنید تا این‌یک سوم تا آخر برنامه ششم ایمن شود. قول‌هایی گرفتیم و مجلس در برنامه ششم توسعه این را گنجاند سه میلیارد دلار را مجلس گنجاند و تا جایی که من اطلاع دارم آموزش و پروش تا امروز این مبلغ را نگرفته است و از سوی سازمان برنامه‌وبودجه نیز تخصیص نداده است. حدود ۱۷۶ هزار کلاس غیر ایمن در آخر وزارت من داشتیم که دو سال و اندی از آن گذشته است.

   به نظر می‌رسد هدف آموزش‌وپرورش فقط مدارس دولتی است. اولیا هزینه می‌کنند و فرزندان خود را در مدارس غیردولتی ثبت‌نام می‌کنند، درحالی‌که امنیت و نظارت در این مدارس کمتر است؟
نظارت بر مدارس غیردولتی کم نیست. در همین تهران مدارس غیردولتی وجود دارد که افراد حاضرند دو سه برابر شهریه مصوب را بدهند تا فرزندشان آنجا درس بخوانند. اگر این مدارس خدمات خوبی ارائه نمی‌داد مردم هزینه نمی‌کردند. قضاوت شما به‌طور عام قضاوت درستی نیست. من امروز مسئولیتی ندارم ولی خیلی از دوستان به من مراجعه می‌کنند تا فرزند آن‌ها را به سفارشی در مدرسه‌ای غیردولتی که به‌طور مثال ۲۰ میلیون یا بیشتر شهریه می‌گیرد ثبت‌نام کنم. در حال حاضر در حدود ۱۲ درصد از دانش آموزان کشور در مدارس غیردولتی هستند؛ یعنی در ۱۲ هزار مدرسه غیردولتی که اتفاقاً برخی از آن‌ها نوآوری‌های خوبی داشته‌اند و کارایی نشان داده‌اند و تجاربی را از سایر کشورها آورده‌اند. لازمه آن‌یک نظام ارزشیابی است. این کار در دوره‌های مختلف دو سه بار انجام‌شده است بحث رتبه‌بندی مدارس غیردولتی در دوره‌های مختلف موردبحث بود ولی ما هم چنان به یک نظام درجه‌بندی و رتبه‌بندی نیاز داریم.

   وزیر آموزش و پروش پیشین امروز چگونه روزگار می‌گذراند؟
من از اینکه امروز مسئولیتی ندارم راضی و راحت هستم. هر وقت بخواهم از خانه بیرون می‌آیم و اکنون در دانشگاه هستم و در محیطی خوب و آرام با دانشجوها در ارتباط هستم. زمانی که مسئولیت داشتم وقت کمی را برای خود و خانواده داشتم، ولی نگران اوضاع‌واحوال مردم هستم امیدوارم وضع بهتر بشود چون وضعیت کنونی معیشت مردم قابل دفاع نیست.

   آیا به نظر شما در انتخابات آینده جناح اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا شانس رأی آوری دارند یا خیر؟
این را باید به عهده مردم گذاشت. پیش‌بینی‌اش سخت است. امیدواریم که مردم درصحنه حضور پیدا کنند. من خوف دارم که حضور مردم درصحنه جدی نباشد. خدا نکند که حضور مردم کم باشد. بهتر است قاطبه مردم آینده خودشان را انتخاب کنند نه عده‌ای قلیل آینده‌ساز شوند.