آژانس، نتانیاهو برجام و منتقدانش
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گرفتار بازیهای سیاسی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا شده است. همزمان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم اسراییل بازی اطلاعاتی خود با برنامه هستهای ایران را نهتنها متوقف نمیکند بلکه هرروز تلاش میکند آن را رنگ و لعابی تازه ببخشد. با علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان ۴۸ ساعت پس از نطق
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گرفتار بازیهای سیاسی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا شده است. همزمان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم اسراییل بازی اطلاعاتی خود با برنامه هستهای ایران را نهتنها متوقف نمیکند بلکه هرروز تلاش میکند آن را رنگ و لعابی تازه ببخشد. با علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان
۴۸ ساعت پس از نطق نخستوزیر رژیم اسراییل از تریبون مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیدار و گفتوگو کردم. علیاکبر صالحی در این گفتوگو از تورقوزآباد، مکانی که نخستوزیر رژیم اسراییل ادعا میکند ایران در آن فعالیت مخفی هستهای دارد با نام ناکجاآباد یادکرد. رئیس سازمان انرژی اتمی در این گفتوگو از کشورهای همسایه ایران در حوزه خلیجفارس برای همکاری هستهای با کشورمان دعوت کرد و ابراز امیدواری کرد که همکاری هستهای میان ایران و کشورهایی چون عربستان و امارات بتواند به کمرنگ شدن بیاعتمادی سیاسی میان این کشورها کمک کند. وی پیشنهاد تشکیل مجمع منطقهای ایمنی هستهای را داده و هشدار میدهد که اگر حادثه هستهای رخ دهد امکان محدود کردن تبعات آن به یک محدوده مرزی خاص ممکن نخواهد بود. معاون رئیسجمهور در بخشهایی از این گفتوگو به دستاوردهای سفر و سخنرانی رئیسجمهور به نیویورک اشارهکرده و تأکید میکند که سخن گفتن از انزوای آمریکا نه شعار است و نه غلو. مشروح این گفتوگو را در زیر بخوانید:
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم اسراییل در جریان سخنرانی اخیر در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ایران را به فعالیت مخفی هستهای در منطقهای به اسم تورقوزآباد متهم کرد. نخست آنکه پاسخ سازمان انرژی اتمی بهعنوان تنها مرجع رسمی فعالیتهای هستهای ایران به این ادعا چیست؟
آقای نتانیاهو این بار واقعاً خود را مسخره عام و خاص کرد. دروغگویی او در این مسئله امر بدیهی است. ما اصطلاحی به اسم ناکجاآباد داریم و البته از صحبتهای نتانیاهو هم متوجه نشدیم که نام محل مدنظر تورقوزآباد است یا دورقوزآباد و بیشتر به نظر میرسد که همان ناکجاآباد است. سازمان انرژی اتمی کاملاً این ادعای مطرحشده از سوی نتانیاهو را رد میکند. ما در مکان نام برده شده هیچگونه فعالیتی نداریم. البته میگویند عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. این رسوایی که با صحبت نتانیاهو به پا شد بهترین پاسخ به رفتارها و تهمتهای نا بهجایی است که اسراییل همواره نسبت به ایران داشته است.
آیا تا پیش از شنیده شدن این سخنان از زبان نخستوزیر رژیم اسراییل، آژانس بینالمللی انرژی اتمی از سازمان سؤالی درباره این ساختمان موردادعا کرده بود؟
خیر، هیچگاه هیچ سؤالی از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره این مکان موردادعای نتانیاهو از سازمان انرژی اتمی نشده بود و نشده است.
بنابراین سازمان انرژی اتمی برای نخستین بار بود که اسم این ساختمان را آنهم از زبان نخستوزیر رژیم اسراییل میشنید؟
بله. من سخنرانی او را زنده از تلویزیون نگاه میکردم و زمانی که از این مکان نام برد بسیار تعجب کردم. اظهارات وی بسیار عجیب بود. روایتهای متعددی میشنوم مبنی بر اینکه عدهای نتانیاهو را دست انداختهاند و آقای عراقچی هم به زیبایی به این نکته اشاره کردند. شاید بهتر این است که اسراییلیها در بین منابع خود جستوجو کنند و ببینند که واقعاً قضیه از چه قرار بوده است.
نخستوزیر رژیم اسراییل چند ماه قبل هم در ادعایی کموبیش مشابه در کنار چند قفسه از اسناد ایستاد و ادعا کرد که این اسناد را از قلب تهران ربوده و به تلآویو بردهاند. نظر سازمان انرژی اتمی درباره این ادعا و اسنادی که اسراییلیها میگویند دراختیار دارند، چیست؟ اسراییلیها هرازچندگاهی چنین ادعاهایی را مطرح میکنند فکر میکنید منابع اطلاعاتی اسراییل این بار هم گروهکهای معاندی مانند منافقین هستند؟
پاسخ این ادعا را وزیر امور خارجه کشورمان به زیبایی دادند اما آنچه میتوانم بگویم این است که قطعاً از سازمان انرژی اتمی هیچ سندی بیرون نرفته است.
آقای صالحی، چه بخواهیم و چه نخواهیم مسئله هستهای کشورمان به دلیل تحریمهایی که به بهانه آن بر ایران تحمیل شد و پسازآن مذاکرات عیان و پرحاشیه ایران و ۱+۵ به بحث روز تبدیلشده و به زبان خودمانیتر این روزها همه خود را کارشناس مسائل هستهای در مملکت میدانند. پس از ادعای نتانیاهو بخش قابلتوجهی از افکار عمومی به این ادعا خندیدند و طنزهایی نیز درباره آن ساخته شد اما معدود افرادی هم بودند که در فضای مجازی این ادعا را مطرح کردند که ایران ابتدا به پرونده نطنز نیز خندید اما مختومه کردن پرونده ادعاهایی که گفته میشد ایران در این مرکز فعالیت مخفی دارد سالها برای ایران زمان و هزینه برد و اکنون نیز این ادعای نخستوزیر رژیم اسراییل میتواند تا همان اندازه برای ایران دردسر شود. آیا تغییر فضای همکاری ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی در سایه برجام تأثیری در عدم تکرار سناریوی نطنز دارد یا میزان بازرسیهایی که ما در سایه برجام پذیرفتهایم؟
در حال حاضر فضای همکاری میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی بسیار خوب است. آژانس بینالمللی انرژی اتمی تاکنون ۱۲ بار گزارشهایی از فعالیتهای صلحآمیز هستهای ایران داده است. در آن گزارشها تأکید شده که ایران به تمام تعهداتش در چارچوب برجام، قرارداد پادمان و پروتکل الحاقی ملتزم بوده است. ایران در مدتزمان گذشته از اجرای برجام در چارچوب عمل کرده و ۱۲ گزارش مثبت آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز مؤید آن است. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین نفر بازرسی را دارد و الحمدالله تا به امروز همکاریها بسیار خوب بوده و هیچ نکته خاصی باعث کند یا ضعیف شدن همکاریهای ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی نشده است. هم همکاران ما در داخل کشور به حقوق هستهای ایران اشراف کامل دارند و هم آژانس سعی کرده در چارچوب مسئولیتهای خود عمل کند. ایران به قرارداد پادمان و پروتکل الحاقی و آنچه در برجام ذکرشده پایبند است اما ما به چیزی فراتر از این موارد نه تمکین
کردهایم و نه میکنیم. آژانس بینالمللی انرژی اتمی از این موضع ما مطلع است و تاکنون فراتر از این تعهدات از ما درخواستی یا انتظاری نداشته است.
اگر امروز آژانس بینالمللی انرژی اتمی درخواستی را برای بازدید از یک مکان به ایران ارائه بدهد،
چه پروسههایی باید طی شود؟
قواعد آژانس درباره نظارت بر برنامه هستهای کشورها یا بازدید از مکانهایی در آن کشورها، صرفاً مربوط به ایران نیست و بیش از ۱۳۰ کشور پروتکل الحاقی را امضا کرده و به اجرا گذاشتهاند. در چارچوب این پروتکل اگر دانشگاهی در ارتباط با چرخه سوخت فعالیت داشته باشد، آژانس میتواند سؤالهایی را درباره ماهیت چرخه سوخت در دانشگاه مدنظر مطرح کند. همچنین آژانس برای حصول اطمینان از اینکه مواد هستهای در مکان دانشگاه استفادهنشده میتواند درخواست بازدید بدهد. آژانس بر اساس مقالههایی که از اساتید برخی از دانشگاههای ایران در مجلات معتبر بینالمللی چاپشده سؤالاتی از ایران داشت. این مقالهها در چارچوب تحقیقات عادی بوده و در مجلات معتبر بینالمللی منتشرشده و آژانس در چارچوب پروتکل الحاقی از ایران خواسته که در این زمینه راستی آزماییهایی صورت بگیرد لذا بازدیدی از دانشگاههای مدنظر صورت گرفته است. برخی اساتید ادعا کردهاند که از اتاقهای آنها و حتی میز کارهای آنها بازدید شده اما این مسئله بههیچوجه صحت ندارد و من کاملاً این مسئله را تکذیب میکنم. هنگام بازرسی، کارشناسان سازمان انرژی اتمی نیز بازرسان آژانس را همراهی میکنند و بازرسان آژانس از همان آزمایشگاهی که مشخصشده بازدید کرده و نمونهبرداری انجام میدهند تا ببینند که آیا مواد هستهای در این مکان به کارگرفته شده یا خیر؟ چند روز گذشته آژانس بینالمللی انرژی اتمی نامهای درباره یکی از آخرین بازدیدهایی که از دانشگاهها داشته برای سازمان فرستاد و این پرونده بسته شد. تاکنون از دو تا سه دانشگاه بازدید داشتهاند که در همه این موارد پرونده را مختومه اعلام کردهاند.
اگر آژانس مطلع شود که در یک نقطه جغرافیایی ماده هستهای است بر اساس پروتکل الحاقی و قرارداد پادمانی میتواند درخواست بازدید کند چراکه آن مکان طبق تعریفی که وجود دارد تأسیسات هستهای تلقی میشود. بر اساس تعریف موجود، تأسیسات هستهای به مکانی میگویند که مواد هستهای در آن وجود داشته باشد. اگر یک مکان، تأسیسات هستهای تلقی شود چارچوبی در ارتباط با آن محل باید رعایت شود که بهعنوانمثال بازدیدهای دورهای ازآنجا صورت خواهد گرفت. لذا دانشگاهی اگر ماده هستهای دارد و نمیخواهد جزو تأسیسات هستهای لحاظ شود باید مواد هستهای خود را به سازمان انرژی اتمی منتقل کند. دانشگاههایی داشتهایم که مقدار کمی در حد آزمایشگاهی ماده هستهای داشتهاند و این مواد را به سازمان انرژی اتمی منتقل کردهاند. این قواعد صرفاً برای ایران نیست و برای کشورهایی که پروتکل الحاقی را امضا کردهاند خواه ایتالیا باشد و خواه بورکینافاسو شرایط به همین منوال است. متأسفانه برخی افکار عمومی را به این سمت سوق میدهند که گویا فقط برای ایران برنامه ویژهای وجود دارد که این مسئله بههیچوجه صحت ندارد.
سازمان انرژی اتمی به دانشگاهها اعلام کرده که در انجام تحقیقات خود آزاد هستند و کسی مانع آنها نیست اما اگر به دنبال انجام تحقیقات تجربی که نیاز به آزمایشگاه داشته باشد که در آن از مواد هستهای استفاده شود، پژوهشگاه سازمان انرژی اتمی دراختیار آنها است و میتوانند از امکانات وسیعتر این پژوهشگاه به نسبت دانشگاهها استفاده کنند.
میتوانم از صحبتهای شما اینگونه برداشت کنم که سطح اعتماد و رابطه میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی در حدی است که ما نگرانی از فضاسازیهای شبیه به گذشته و بازیهای سیاسی از سوی آژانس نباشیم؟
بله. ما پیشازاین پرونده ادعایی داشتیم که عنوان پیامدی را به آن داده و ادعا میکردند که مفاد این پرونده بر اساس اسناد نوتبوک ربودهشده از ایران است. این پروندهسازیها از اساس ساختگی بود. قریب به ۸ سال از این پروندهسازیها گذشته بود که ما درنتیجه مذاکرات هستهای به برجام دستیافتیم و آژانس اقدام به مختومه سازی پرونده ادعایی درباره فعالیتهای هستهای ایران کرد. حالا دوباره عدهای به دنبال زنده کردن همان اسناد یا اسنادی مشابه آن هستند که این بحثی جداگانه است. این افراد به گمان خود میخواهند با زنده نگاهداشتن آن پرونده هر وقت در شرایط بنبست قرار گرفتند به مدد آن پرونده فشار لازم را بر ایران وارد کنند.
البته شما میگویید که دیگر امکان بازگشایی مجدد پرونده ادعایی (پیام دی) وجود ندارد؟
بله. آژانس بینالمللی انرژی اتمی بهصراحت اعلام کرده که آن پرونده بسته و مختومه شده است.
یکی از سناریوهایی که در صورت عدم رضایت ایران از اجرای برجام در غیاب آمریکا مطرح میشود کاهش سطح پایبندی ایران است. میتوانید به ترتیب اولویت بگویید که مثلاً گام اولی که ما برای این کاهش سطح پایبندی برمیداریم، چیست؟
ما سناریوهای مختلفی داریم. یک سناریو این بود که بدون برهم زدن چارچوب برجام و تعهدهای خود به آژانس، دست به یکسری اقدامهایی بزنیم که حاوی پیامهایی هم برای طرف مقابل باشد. حضرت آقا در ۱۴ خرداد سال جاری در فرمانی دستور دادند که سازمان انرژی اتمی هرچه سریعتر زمینه برای تولید ۱۹۰ هزار سو را فراهم کند که ما این کار را انجام دادهایم و سالن پیشرفته و مدرن مونتاژ سانتریفیوژهای نسل جدید کاملاً آماده است. این به مفهوم اینکه ما وارد مرحله تولید سانتریفیوژهای نسل جدید میشویم نیست اما آمادگی آن را داریم. ما به دستور حضرت آقا کاری را که میتوانستیم در ۷ تا ۸ سال آینده انجام بدهیم با تمهیداتی از قبل با سرعت بیشتری پیش بردیم. ما در چارچوب برجام نمیخواستیم فعلاً در مسیر تولید سانتریفیوژهای نسل جدید در سطح انبوه قرار بگیریم اما به این کار پس از خروج آمریکا از برجام سرعت بخشیدیم.
مورد دیگر راهاندازی یوسیاف (UCF) بود. از حدود ۱۰ سال پیش «یوسیاف» متوقف شده بود و ما آن را مجدداً راهاندازی کردیم.
علت توقف فعالیت در یوسیاف چه بود؟
در آن زمان ما مواد اولیه موردنیاز را نداشتیم لذا کارخانه متوقف شده بود. یکی از دستاوردهای برجام این بود که ما توانستیم ۴۰۰ تن به مواد اولیه خود اضافه کنیم که این رقم قابلتوجهی است. الآن در شرایطی هستیم که میتوانیم یوسیاف اصفهان را مجدداً راهاندازی کنیم همزمان با آغاز به کار این کارخانه، عملیات بهینهسازی و مدرنسازی کارخانه هم در دست انجام است.
ما گفتیم که فعالیتهای هستهای نه کند و نه متوقف میشود و عدهای ما را به سخره گرفتند اما یکی از دستاوردهای ما پس از برجام همین راهاندازی مجدد
یو سی اف اصفهان بود. من از عزیزانی که ناروا و غیرمنصفانه انتقادهایی از سر ناآگاهی میکنند سؤال میکنم که چرا یو سی اف ۱۰ سال قبل متوقف بود؟ آیا ما امروز در این موضوع پسروی کردیم یا پیشروی؟
مسئله دیگر هم طراحی و ساخت کارخانه جدیدی برای تولید یو اف ۴ از اورانیوم تهی شده است که طراحیهای اولیه و جایابیها برای آن انجام گرفته است و دولت هم قول داده که بودجه موردنیاز برای این پروژه را تأمین کند. ما متناسب با بودجه تأمینی از طرف دولت، میتوانیم سرعت کار را تنظیم کنیم. این کارخانه نیز در صورت تأسیس، کارخانه بسیار مهمی خواهد بود.
این سه مورد کارهایی بوده که ما در واکنش به خروج آمریکا از برجام انجام دادهایم اما هیچکدام خلاف برجام نیست. هرکدام از این موارد یک پیام علمی دارد و طرف مقابل این پیام را دریافت کرده است و من ترجیح میدهم در این زمینه چندان وارد جزییات نشوم.
میزان برگشتپذیری ایران بر اساس سناریوهای مختلف با چه میانگین سرعتی خواهد بود؟
بر اساس سناریوهای مختلف سرعت بازگشتپذیری ما بسیار بالا است و ما این نکته را به مقامهای ارشد نظام اعلام کردهایم. هیئت نظارت بر برجام در جریان جزییات این سناریوها و سرعت برگشتپذیری ما قرار دارد. من همواره بهعنوان فردی که در جریان جزییات فنی مذاکرات بودهام میگویم امیدوار هستم تصمیمی اتخاذ نشود که مسئله برگشتپذیری مطرح شود و برجام همچنان ادامه پیدا کند؛ اما در صورت تصمیم نظام، برگشتپذیری ما بسیار سریع خواهد بود. فرض کنید نظام تصمیم بگیرد که ما غنیسازی ۲۰ درصد را از سر بگیریم، ما در عرض حداقل ۴ تا ۵ روز این فرآیند را در حد تولید قابلقبول راه میاندازیم. این مسئله معنای بسیاری دارد اما ما امیدوار هستیم که برجام پابرجا بماند. ما در حال حاضر از سیر پیشرفت فعالیتهای هستهای راضی هستیم و همین آهنگ و سرعت و مجموعه اقدامها را کاملاً در راستای اهداف بلندمدت مأموریتهای سازمان میدانیم.
ما برای نخستین بار پس از انقلاب در مسیر تنوع و تعدد بخشی به نیروگاههای خود قرارگرفتهایم. وضعیت ساخت دو نیروگاه جدید به چه شکل است؟
پس از انقلاب این نخستین بار است که ما دو نیروگاه بزرگ در دست تأسیس داریم. ما در حال مذاکره با کشورهای دیگر برای دسترسی به رآکتورهای کوچک هستیم و در این زمینه با چین مذاکراتی داشتهایم و با کشورهای دیگری هم بهزودی وارد گفتوگو خواهیم شد. در بعد ساخت نیروگاهی نهتنها عقب نیستیم بلکه جلو هم هستیم. قبل از برجام جز یک نیروگاه، نیروگاه دیگری نداشتیم اما اکنون دو نیروگاه در دست ساخت داریم. امیدوار هستیم که در سال آتی میلادی به مرحله بتونریزی برای این دو نیروگاه برسیم.
آیا از هماکنون پیشبینیهای لازم برای تأمین سوخت این نیروگاهها هم صورت گرفته است؟
بله در حوزه هستهای نخستین هدف سازمان برنامهریزی و ساخت نیروگاه است و هدف دوم سازمان تأمین سوخت مطمئن این نیروگاهها است. برای تأمین سوخت مطمئن این نیروگاهها ما باید چرخه سوخت خود را تکمیل کنیم. چرخه سوخت مراحل متفاوت از اکتشاف و استخراج است تا تبدیل اورانیوم، غنیسازی و ساخت سوخت یا انجام اقدامهای لازم برای پسمانداری. تمامی این کارها در حال انجام هستند. غیرازاین مسائل ما در سازمان کمکهای بسیار جدی به وزارت نفت، وزارت بهداشت، بخش کشاورزی و سلامت و بهطورکلی صنعت میکنیم که اغلب این کمکها در مرزهای دانش هستند و کمکهای ابتدایی نیستند. تجهیزاتی که ما برای وزارت نفت میسازیم را طرف خارجی به بهانه تجهیزات با کاربری دوگانه دراختیار ایران قرار نمیدهد. در ضمن ما با استفاده از تجربهای که در حوزه ساخت سانتریفیوژ داشتهایم توانستهایم سانتریفیوژهایی را برای بخش سلامت بسازیم. همچنین در پروژهای جداگانه قرار است از آبسنگین در چاههای نفت استفاده کنیم و این روشی است که در کشورهای پیشرفته انجام میشود.
پروژه گداخت در کشور تقریباً حالت ایستایی داشت چراکه ارتباط چندانی با دنیای خارج نداشتیم و در داخل به حالت اشباع رسیده بودیم. برای اینکه در این زمینه پیشرفت بیشتری داشته باشیم و سقف فعالیتها را بالا ببریم لاجرم باید با دستاوردهای گداخت در کشورهای پیشرفتهتر آشنا میشدیم. اکنون با فرانسه قرارداد بسیار خوبی داریم که در این قرارداد در بازه زمانی مشخص، ضمن آموزش نیروهای خود پروژههای تحقیقاتی مشترکی با فرانسه تعریف کردهایم. ضمن اینکه قرار شد ما شاخص محصول سهگانه گداخت توکامک خود را از ۱۰ به توان ۱۶ فعلی به ۱۰ به توان ۲۱ برسانیم؛ که این مسئله جهش بزرگی در فناوری گداخت است. این مسئله نیز مانند بسیاری از نمونههایی که در بالا گفتم قبل از برجام میسر نبود و در سایه گشایشهای ناشی از برجام میسر شده است. بر اساس قراردادی که با فرانسویها بستیم دانشمندان ایرانی در فرانسه دوره خواهند دید و دانشمندان فرانسوی هم در ایران کارگاههای آموزشی برگزار خواهند کرد.
ماقبل از برجام در کشور فعالیتی بنام ایزوتوپهای پایدار نداشتیم. تمرکز تحقیقات ما بر روی غنیسازی اورانیوم بود اما اکنون غنیسازی بر روی ایزوتوپهای دیگر را هم آغاز کردهایم. ایزوتوپهایی که هر گرم آنها گاهی چند صد دلار و گاهی چند هزار دلار است. با کمک روسها این پروژه را نیز جلو میبریم. هرچند اصول غنیسازی اورانیوم با غنیسازی عنصر دیگر یکی است اما در جزییات فناوری تفاوتهایی وجود دارد و ما در سایه برجام به فناوری و تجربه دیگری ورود پیدا کردیم. انصافاً هم از روسها برای همکاری با ما در این پروژه قدردانی میکنیم البته هنوز پروژه ادامه دارد اما اولین نمونههای غنیسازی تلریوم و زینون را گرفتیم که بسیار ارزشمند است. ما برای غنیسازی این عناصر باید مواد اولیه آن را هم تأمین کنیم که در حال انجام این مسئله نیز هستیم.
ما دراین دو سه سال گذشته از برجام، آزمایشگاه
«ملی مواد» را در فردو ساختیم که آزمایشگاه بسیار بزرگی است و تجهیزات قابلتوجهی دارد و مهندسان بسیار زیادی هم در این آزمایشگاه به کار گرفته شدهاند. همچنین آزمایشگاه «مرجع ملی خلأ» را در فردو در حال ساخت داریم که اخیراً حاجآقای ذالنوری و دکتر فلاحتپیشه کلنگ احداث آن را زدهاند. این آزمایشگاه میتواند به بسیاری از صنایع، خدمات ارزشمندی را ارائه دهد که تاکنون فاقد آنها بودیم.
گفته میشود که سازمان انرژی اتمی طرحهایی را برای تأمین آب شرب بخشهایی از شمال و جنوب کشور در نظر دارد. برنامه مدنظر سازمان در این حوزه چیست و در چه مرحله اجرایی قرار دارد؟
ما گروه جدیدی را در خصوص بحث آب (به معنای عام) به راه انداختهایم. منظور از بحث عام در مسئله آب دایره وسیعی از فعالیتها است که میتواند از بحث آبشیرینکن تا گرفتن آب از رطوبت هوا را شامل شود بهگونهای که ارزانقیمت تمام شود و به کمک مشکلات کمبود آب آشامیدنی در شمال و جنوب کشور بشتابد. تاکنون ۵ نمونه از این ماشین ساختهشده و تا چند هفته آینده دراختیار مراجع مختلف قرار خواهد گرفت. این ماشین ثبت اختراعشده و مجوزهای لازم از وزارت بهداشت و سایر وزارتخانههای مربوطه را گرفته است. این ماشین میتواند منجر به در دسترس قرار گرفتن تمیزترین آب در منازل شود. این دستگاه شبیه دستگاههای آبسردکن است که بهعنوان نمونه هموطن ما در جنوب میتواند با قرار دادن آن در گوشهای از منزل خود ۳۰ تا ۴۰ لیتر روزانه آب سالم دراختیار داشته باشد.
چه بازه زمانی برای قرار گرفتن ماشین در خط تولید انبوه در نظر گرفته شده است؟
مسئولیت سازمان تولید نیست بلکه تحقیق و رساندن نمونهها است که این کار ما انجامشده و باید دراختیار وزارت صنایع برای تولید انبوه قرار بگیرد. در حال حاضر روستاهای ما در جنوب باید آب آشامیدنی سالم را با تانکر جابهجا کنند اما با این وسیله از این کار بینیاز خواهند شد. ما در حال حاضر در مرحله تحقیق روی شیوههای ابداعی برای گرفتن آب از هوا هستیم که نتیجه پس از عملیاتی شدن رسماً اعلام خواهد شد.
یکی از حوزههای بسیار مهم که دنیا شاهد تحول عظیمی در آن خواهد بود، در فناوری کوآنتومی است که ما در این حوزه نیز پژوهشکدهای را به نام پژوهشکده فوتونیک و فناوری کوآنتومی تأسیس کردیم. دنیا بهشدت در حال سرمایهگذاری در این فناوری است. برای ورود به این فناوری ما به کلیدی نیاز داشتیم که آنهم انجام آزمایش درهم تنیدگی بود. ما برای اولین بار در میان کشورهای اسلامی و شاید در میان کشورهای درحالتوسعه موفق شدیم این آزمایش را انجام بدهیم. این موفقیت یک دستاورد علمی بزرگ برای ایران است اما آثار این دستاوردها در طول زمان مشخص میشود. اتحادیه اروپا نقشه راه خود در فناوری کوآنتومی را در سال ۲۰۱۶ تدوین نموده و ایران نیز نقشه راه خود را سال گذشته نوشته و میتوان گفت که ما تقریباً همزمان در حال گام برداشتن در این مسیر هستیم. البته امکانات و سرمایهگذاریهای آنها قابلتوجه است اما ما نیز متناسب با شرایط خود گامهای خوبی در این مسیر برداشته و برخواهیم داشت انشاءالله.
صنعت هستهای پس از برجام نه متوقف، نه کند شد بلکه سرعت یافت و امروز با آهنگی کاملاً متناسب با امکانات خود در این صنعت پیش میرویم. در حوزه هستهای، ما بر روی ریل توجیه اقتصادی قرار داریم و اینگونه نیست که صرفاً سرمایهگذاری کنیم بلکه همهچیز امکانسنجی و اقتصادسنجی میشود و فعالیتهای هستهای ما بهگونهای است که برای هر ریالی که در این حوزه هزینه میشود، بررسیهای لازم انجام شده است.
یکی از ایرادهای رئیسجمهور آمریکا به برجام به تاریخهای انقضای موجود در توافق بازمیگردد. ترامپ خواهان تمدید این تاریخهاست و ما در یک سال و نیم گذشته هرازگاهی از سوی مقامهای اروپایی چون امانوئل مکرون موضعگیری دیدهایم دال بر اینکه ابتدا باید به این توافق پایبند باشیم و سپس درباره توافقی دیگر با ایران در خلال اجرای برجام به تفاهم برسیم. آیا در سالهای گذشته از اجرای برجام نشانهای از سوی اعضای غیر آمریکایی برجام دیدهاید که خواهان تمدید تاریخ انقضای برخی از تعهدات ایران باشند؟
هیچگاه هیچ درخواستی در این زمینه از سوی هیچکدام از اعضای باقیمانده در برجام نداشتهایم. ضمن اینکه بارها از سوی مقامهای متفاوت کشورمان اعلامشده است که ما بر روی چیزی که قبلاً توافق کردهایم مجدداً مذاکره نخواهیم کرد. در آینده هم غیرممکن است که برخی بندهای مربوط به زمان محدودیتهای هستهای ایران را مورد تجدیدنظر یا تمدید مجدد قرار دهیم.
شما در سخنرانی اخیر خود در مجمع عمومی آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ابراز امیدواری کرده بودید که روند رسیدن به «نتیجهگیری وسیعتر» در رابطه با برنامه هستهای کشورمان تسریع شود. بر اساس برجام درصورتیکه آژانس این نتیجهگیری وسیعتر را اعلام کند، محدودیتهای کلیدی از برنامه هستهای ایران رسماً برداشته خواهند شد و البته تحریمهای غیرهستهای سازمان ملل ازجمله ممنوعیت بر آزمایش موشکهای بالستیک و تحریم سلاحهای متعارف هم برداشته خواهد شد. سطح همکاری سازمان با آژانس برای تسریع در روند رسیدن به نتیجهگیری وسیعتر چگونه است؟
ما همه تلاش خود را در این حوزه میکنیم و بارها به آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم اعلام کردهایم و تذکر دادهایم که تحت نفوذ سیاسی هیچ عضوی قرار نگیرند تا رسیدن به نتیجهگیری وسیعتر درباره برنامه هستهای ایران مطابق با اصولی که سازمان برای خود قائل شده صورت پذیرد. ما در فاصله سه سال گذشته از برجام شاهد انتشار ۱۲ گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی بودیم که نشاندهنده بهجا آوردن تعهدات ایران است. همزمان تعداد نفر بازرسیهای انجامگرفته در ایران نیز قابلتوجه است و این مسئله نیز باید عامل تسریع تلاشهای آژانس برای اعلام نتیجهگیری وسیعتر درباره برنامه هستهای ما باشد. کشورهای دیگر هم این نتیجهگیری وسیعتر آژانس را بهسرعت دریافت نکردند و گفته میشود که برای کشوری مانند ژاپن هم این رویه بین ۵ تا ۸ سال طول کشید. البته باید بگویم که گزارش نتیجهگیری وسیعتر آژانس بینالمللی انرژی اتمی کارت سفید دائمی نیست و باید هرساله تأیید و تمدید مجدد آن صورت بگیرد. البته تعداد نفر بازرس سالانه ژاپن هم بسیار زیاد است اما بههرحال نتیجهگیری وسیعتر آنها صادرشده و ما هم از آژانس خواستهایم که هرچه سریعتر این نتیجهگیری را برای ما نیز صادر کند.
زمان مدنظر ایران برای دریافت این گزارش نتیجهگیری وسیعتر چه زمانی است؟
برای ما زمان ایدهآل همین امروز است و ما اعتقادداریم که این ۱۲ گزارش آژانس میتواند مبنای خوبی برای صدور نتیجهگیری وسیعتر باشد. اگر نبود نفوذ ناپیدای دیگران، قطعاً آژانس این نتیجهگیری را زودتر اعلام میکرد اما بههرحال آنها هم به دلایلی احتیاط میکنند چراکه میدانند برخی آنها را تحتفشار قرار میدهند. ما امیدوار هستیم که آژانس در آینده نهچندان دوری این گزارش را صادر کند چراکه در غیر این صورت در دل برجام این نکته مشخصشده که تا ۸ سال پس از اجرای برجام این گزارش منتشر شود و انجام این مسئله در این تاریخ حسن چندانی برای آژانس نیست، ما امیدوار هستیم در آینده نهچندان دوری این نتیجهگیری اعلام شود.
آیا ادعاهایی چون ادعای بنیامین نتانیاهو درباره وجود فعالیتهای هستهای مخفی در ایران میتواند در این مسیر اختلال ایجاد کند؟
خیر. این ادعاها بیشتر دستمایه مسخره عام و خاص شده و اتفاقاً این ادعاها باید روند صدور گزارش نتیجهگیری وسیعتر درباره صلحآمیز بودن برنامه هستهای ایران را تسریع کند. ما دلمان میخواهد که اگر قرار است نتانیاهو خود را اینگونه دستمایه مسخره همگان کند هرروز ادعاهایی ازایندست را در سطح بینالمللی مطرح کند.
شما در همان سخنرانی اخیر خود در مجمع آژانس جملهای گفتید که در رسانههای بینالمللی بازتاب فراوانی پیدا کرد و تفسیرهای متفاوتی هم از آن شد دال بر اینکه اقدام یکجانبه آمریکا در خروج از این توافق، تأثیرات منفی بر صلح و امنیت منطقهای و
بینالمللی به همراه خواهد داشت. برخی این اظهارات شما را به هشدار سیاسی ایران به آمریکا در منطقه تعبیر کردند. این تأثیرات منفی ازنظر شما چه حوزههایی را شامل میشود؟
اگر خدایناکرده برجام فروبریزد، هیچکس نمیتواند عواقب و نتایج آن را پیشبینی کند جز اینکه بگوید قطعاً نتایج آن منفی و تأثیرگذار بر تمامی ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی منطقهای و بینالمللی خواهد بود.
اگر برجام به هم بریزد طرف مقابل دست به چه اقدامی خواهد زد؟ آیا ایران را در محاصره قرار میدهد؟ در آن صورت چه انتظاری از ایران خواهند داشت؟ آیا فکر میکنند که ایران دست روی دست میگذارد؟ خیر. آقای رئیسجمهور بارها درباره واکنش ایران به این مسئله صحبت کردهاند. قطعاً تصمیمهای ایران عقلانی و بهدوراز احساسات و عواطف خواهد بود. ایران بر اساس منطق تصمیم میگیرد اما اینگونه برداشت نشود که ایران هر فشاری را از جانب طرفهای مقابل تحمل خواهد کرد و هیچ واکنشی که آنها را متنبه کند انجام نخواهد داد. هر کشوری از منافع و حاکمیت ملی خود دفاع میکند؛ اما من امیدوار هستم که ما به نقطه فروپاشی برجام نرسیم. فروریزی برجام میتواند بستر روابط بینالملل در بسیاری از حوزهها را از حالت معمول خود خارج کند و به سمت و سویی حرکت شود که مورد دلخواه هیچکدام از ما نیست.
غرب بهخوبی این نکات را میداند و مسئولان جمهوری اسلامی ایران نیز هیچگاه در این خصوص گزافهگویی نکردهاند. ما اعتقادداریم که چو شمشیر پیکار برداشتی، نگهدار پنهان ره آشتی. ما هر دو وجه را حفظ میکنیم و ایران قطعاً بر اساس عقلانیت و محاسبههای لازم اما بر اساس اطمینان به پشتوانه ملت و درراستای حفظ حاکمیت و منافع ملی حرکت میکند. ما قطعاً نمیگذاریم که آنها هر آنچه میخواهند را آزادانه انجام دهند.
تا چه اندازه باید به تداوم همراهی اروپا با ایران در اجرای برجام امیدوار بود؟
اروپاییها تاکنون بهخوبی در کنار تداوم اجرای برجام ایستادهاند و این در حالی است که درگذشته تحلیلهایی ازایندست زیاد بود که اروپاییها و آمریکاییها بازی پلیس خوب و بد را انجام میدهند اما تا به امروز اروپاییها ازنظر گفتاری خوب ایستادگی کردهاند. اخیراً مواضع وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی دولت آمریکا علیه اروپا را شاهد بودید. از آنسوی میدان هم اروپاییها محکم از اجرای برجام حمایت و اعلام کردند که برخورداری از منافع برجام حق ایران است. ما امیدوار هستیم که این موضعگیریهای لفظی، عملیاتی شود. علاوه بر آن، وزرای خارجه چین و روسیه هم در چند روز اخیر صحبتهای جدی به نفع برجام داشتند و اعلام کردند به دنبال راهکارهای جدید برای حفظ تجارت با ایران هستند.
پیشبینی شما از چالش میان ایران و آمریکا در آینده نزدیک چیست؟
باید دید در این چالش سنگین سیاسی که در یکسوی آن ایران و بازماندگان در برجام هستند و در سوی دیگر آن دولت خودخواه و خودبزرگبین دونالد ترامپ ایستاده چه کسی برنده خواهد شد. دولت ترامپ منطق قدرت را دنبال میکند و این منطق جنگل است و در قرن ۲۱ این منطق نمیتواند چارهساز باشد. کاری که دولت فعلی آمریکا انجام میدهد جز ایجاد یک آشفتگی سیاسی چه در داخل و چه در خارج آمریکا فایده دیگری ندارد. از حیث داخلی آمریکا هیچگاه تا این اندازه آشفته نبوده و حداقل بنده به خاطر ندارم که آمریکا پیشازاین در چنین وضعیت بغرنجی ازنظر استراتژی سیاسی قرارگرفته باشد. ایران باید با درایت، حوصله و صبوری و بهدوراز شعار و احساسات سعی کند از این مانع عبور کند. ما باید مانع را دور بزنیم و به سمت آن نرویم که الحمدالله تا به امروز مسئولان سیاسی ما بسیار هوشمندانه عمل کردهاند.
آمریکا در اجلاس سالانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی بسیار تنها بود و جز عربستان، امارات و اسراییل کسی از این کشور حمایت نکرد و همه به حمایت از ایران برخاسته بودند. من در طول عمر سیاسی خودم در یک مجمع عمومی سراغ ندارم که آمریکا تا این حد منزویشده باشد اما این بار آمریکا واقعاً منزوی شده بود. این مسئله نه غلو و نه شعار است. زمانی که اتحادیه اروپا میگوید آمریکا با خروج از برجام اشتباه کرد دلالت بر چه مسئلهای دارد؟
در سفر اخیری که جناب رئیسجمهور به نیویورک داشتند نیز ما شاهد برتری سیاسی ایران بودیم. این مسئله جای شکرگزاری دارد.
ازنظر مردم دنیا چالش موجود میان ایران و آمریکا است. افکار عمومی در یکسوی چالش غولی را به نام آمریکا میبینند که پیرو منطق قدرت است و در یکسوی دیگر آن ایران ایستاده که پیرو قدرت منطق است. دیدیم که قدرت منطق بر منطق قدرت چربید و دنیا با ایران همراه بود. تاکنون سابقه نداشته که ایران اینگونه در مجمع عمومی سازمان ملل در جایگاه برتر قرار داشته باشد.
در جلسه شورای امنیت که رئیسجمهور آمریکا ریاست آن را بر عهده داشت یک نفر هم به حمایت از مواضع سیاسی وی برنخاست. نمایندگان تمام کشورهای حاضر از بولیوی تا فرانسه و انگلیس از اجرای برجام حمایت کردند و به ترامپ میگفتند که در این حوزه اشتباه کردید. این یک دستاورد بزرگ سیاسی است و نباید آن را دستکم بگیریم. امیدوار هستم که برخی از عزیزان منتقد ما حداقل منصفانه مسئله در انزوا قرار گرفتن سیاسی ترامپ را تحلیل کنند و شاکر باشند که ایران در این چالش توانسته با قدرت منطق خود بر منطق جنگلی ترامپ چیره شود.
شما در سخنان خود بارها بر استقبال ایران از همکاری هستهای ایران با همسایگان صحبت
کردهاید. آیا تاکنون پیشنهادی برای این همکاری از سوی همسایگان دریافت کردهاید؟
کسی فعلاً از همسایگان ما برای این همکاری پیشقدم نشده است. ما اعلام میکنیم و آماده هستیم که با کشورهای همسایه بهخصوص حوزه خلیجفارس که به فعالیتهای هستهای ورود پیداکردهاند، همکاری کنیم. هرچند که ازنظر سیاسی ما با برخی از این کشورها مشکلداریم اما ازآنجاکه مسئله ایمنی هستهای حساسیتهای خاص خود را دارد ما از همکاری با همسایگان خود در این حوزه استقبال میکنیم. اگر خدایی ناکرده در فناوری هستهای حادثهای رخ بدهد این حادثه مرز نمیشناسد و با حوادث دیگر فرق میکند. توصیه سازمان و پیشازاین آقای دکتر ظریف هم این بوده که حداقل در بعد فنی ایران و کشورهای همسایه اقدام به انتقال تجربه در مسائل ایمنی هستهای و تبادل کارشناس کنند. این مسائل سیاسی نیست و حتی ممکن است زمینه اعتماد سیاسی میان کشورها را فراهم کند. همین نوع همکاریها میتواند زمینهسازی برای اعتماد سیاسی باشد. اعتماد سیاسی طرفین از بین رفته و خاورمیانه از این منظر متضرر شده است. شاید همکاریهای هستهای میان ایران و برخی کشورهای منطقه که باهم اختلاف سیاسی دارند روزی به این منتهی شود که سیاسیون کشورها در سایر مسائل هم با یکدیگر به تفاهم برسند.
سؤالی که برخی از همسایگان ما باید به آن پاسخ بدهند این است که حاصل سیاستهای تخریبی آنها در منطقه چه بوده است؟ عربستان سرزمین یمن را شخم زد و شاهد هستیم که ملت یمن در یک زندان بزرگ گرفتارشدهاند. عربستان هم از ادامه این جنگ متضرر میشود و ماهانه چند میلیارد دلار هزینه این جنگ را پرداخت میکند. حاصل این جنگ برای عربستان چه بود؟ اگر عربستان همین هزینه را برای ارتقای معیشت مردم یمن کرده بود، میتوانست یمن را تصاحب کند. رفتار نابخردانه عربستان در این زمینه قابلمشاهده است. حتی اگر عربستان به دنبال این بود که ملت یمن را با خود همراه کند میتوانست این پول را هزینه ارتقای معیشت آنها کرده تا دل آنها را هم به دست آورد؛ اما امروز عربستان کاری کرده که تبدیل به دشمن دائمی و تاریخی ملت یمن شده است.
در مورد امارات هم وضع به همین منوال است. رابطه تجاری ایران و امارات بسیار خوب است و شرکتهای تجاری ایرانی بسیاری در این کشور فعالاند. هفتهای بیش از ۳۰ پرواز میان ایران و امارات در جریان است و سطح رابطه تجاری ما رقمی بیش از ۱۰ میلیارد دلار است که البته زمانی به ۱۴ میلیارد دلار هم رسیده بود. سؤال اینجاست که امارات چرا این رفتار نسنجیده، ناپخته، ناآگاهانه، نادرست، غیرعادلانه و جاهلانه را در برابر ایران در پیش گرفته است؟ این کشورها باید بدانند که ایران کشوری بزرگ و مقتدر با پیشینه تاریخی است. چرا با یک کشور مقتدر در منطقه کلنجار میروند؟ مگر ایران به دنبال چیست؟ نه به سرزمین آنها چشمداشت داریم و نه به منابع طبیعی آنها. آنها بهجای همراهی، دشمن فرضی خلق میکنند و با آن مبارزه میکنند. برخی از این کشورها داعش و طالبان را به وجود آوردهاند و سپس از ایران دشمن سازی میکنند. تا چندی پیش ادعا میکردند که ایران ابوبکر البغدادی را به افغانستان فرستاده و این در حالی است که ما در اهواز شاهد آن اتفاق ناگوار توسط داعش بودیم.
خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی در شصت و دومین کنفرانس عمومی آژانس بینالمللی انرژی اتمی در وین با اشاره به برنامه هستهای ایران مدعی شد که عربستان خواستار شفافسازی در رابطه با سطح ایمنی نیروگاههای هستهای است و همچنین ادعا کرد که استانداردهای ایمنی نیروگاه هستهای بوشهر موجب نگرانی منطقه خلیجفارس و خاورمیانه شده است. آیا آژانس در این زمینه تاکنون ابراز نگرانی کرده و ایران چه گامهایی برای افزایش سطح ایمنی نیروگاه بوشهر برداشته است؟
ایران برای شفافسازی چه کند؟ یک مرجع بینالمللی مورد تأیید باید این کار را انجام بدهد چراکه در غیر این صورت اگر از من سؤال کنید من میگویم بوشهر ایمن است و همینطور اگر از اماراتیها هم سؤال کنید آنها ایمنی نیروگاههای خود را تضمین میکنند. در حال حاضر OSART یک مرجع بینالمللی است که نماینده آن تا چند ماه دیگر به ایران سفر خواهد کرد. وانو (WANO) یک مرجع بینالمللی دیگر در این حوزه است که نمایندگان آن چند بار از ایران بازدید کرده و سطح ایمنی نیروگاههای ما را از C به B ارتقا داده است. وانو و OSART مراجع بینالمللی هستند و به ایران یا کشور دیگری گرایش ندارند. پس ایران گامهای لازم در این زمینه را برداشته است.
ما علاقهمند هستیم که دانشمندان هستهای کشورهای همسایه هم به ایران سفر کنند و از نزدیک در جریان وضعیت ایمنی نیروگاههای ما قرار بگیرند. کویت یکبار در این زمینه ابراز نگرانی کرده بود و ما اعلام کردیم که از حضور دانشمندان کویتی در بوشهر خوشحال میشویم و دعوت کردیم که مهمان ما باشند.
که نیامدند؟
بله. ما الآن هم به کشورهای خلیجفارس اعلام میکنیم که دانشمندان شما مهمان ما باشند و از نیروگاه بوشهر بازدید کنند. ما امیدوار هستیم که بتوانیم یک «مجمع منطقهای ایمنی هستهای» با حضور دانشمندان هستهای کشورهای همسایه تشکیل بدهیم.
از صحبتهای آقای نتانیاهو متوجه نشدیم که نام محل مدنظر تورقوزآباد است یا دورقوزآباد و بیشتر به نظر میرسد که همان ناکجاآباد است.
نتانیاهو این بار واقعاً خود را مسخره عام و خاص کرد.
هیچگاه هیچ سؤالی از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره مکان موردادعای نتانیاهو از سازمان انرژی اتمی نشده بود و نشده است.
ما دلمان میخواهد که اگر قرار است نتانیاهو خود را اینگونه دستمایه مسخره همگان کند هرروز ادعاهایی ازایندست را در سطح بینالمللی مطرح کند.
فضای همکاری میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی بسیار خوب است.
هیچ نکته خاصی باعث کند یا ضعیف شدن همکاریهای ایران و آژانس انرژی اتمی نشده است.
آژانس تاکنون از دو تا سه دانشگاه بازدید داشته که در همه این موارد پرونده را مختومه اعلام کرد.
هیچگاه هیچ درخواستی برای بازبینی در برجام از سوی هیچکدام از اعضای باقیمانده نداشتهایم.
ادعاها درباره بازدید بازرسان آژانس از اتاق کار اساتید برخی دانشگاهها را شدیداً تکذیب میکنم.
پرونده پیامای قابلبازگشایی نیست و آژانس آن را مختومه کرده است.
منتقدان امروز برجام جواب بدهند که چرا یوسیاف ۱۰ سال قبل متوقف بود؟
سناریوها و سرعت بازگشتپذیری را به مقامهای ارشد نظام اعلام کردهایم.
از سیر پیشرفت فعالیتهای هستهای راضی هستیم.
بر اساس قراردادی که با فرانسویها بستیم دانشمندان ایرانی در فرانسه دوره خواهند دید و دانشمندان فرانسوی هم در ایران کارگاههای آموزشی برگزار خواهند کرد.
اتحادیه اروپا نقشه راه خود در فناوری کوآنتومی را در سال ۲۰۱۶ تدوین کرده و ایران نیز نقشه راه خود را سال گذشته نوشته و میتوان گفت که ما تقریباً همزمان در حال گام برداشتن در این مسیر هستیم.
گزارش نتیجهگیری وسیعتر آژانس بینالمللی انرژی اتمی کارت سفید دائمی نیست.
فعلاً وارد مرحله تولید سانتریفیوژهای نسل جدید نمیشویم اما آمادگی آن
را داریم.
اینگونه برداشت نشود که ایران هر فشاری را از جانب طرفهای مقابل تحمل خواهد کرد و هیچ واکنشی که آنها را متنبه کند انجام نخواهد داد.
دولت ترامپ منطق قدرت را دنبال میکند و این منطق جنگل است و در قرن ۲۱ این منطق نمیتواند چارهساز باشد.
برش
پس از خروج آمریکا از برجام با سه حرکت، پیام خود را به گوش طرف مقابل رساندیم.
۱۲ گزارش آژانس میتواند مبنای خوبی برای صدور «نتیجهگیری وسیعتر» باشد.
اگر نبود نفوذ ناپیدای دیگران، قطعاً آژانس «نتیجهگیری وسیعتر» را زودتر اعلام میکرد.
اگر برجام فروبریزد، هیچکس نمیتواند عواقب و نتایج آن را پیشبینی کند.
ما اعتقادداریم که چو شمشیر پیکار برداشتی، نگهدار پنهان ره آشتی.
افکار عمومی در یکسوی چالش، غولی را به نام امریکا میبینند که پیرو منطق قدرت است و در یکسوی دیگر آن ایران ایستاده که پیرو قدرت منطق است.
امیدوار هستیم که بتوانیم یک «مجمع منطقهای ایمنی هستهای» با حضور دانشمندان هستهای کشورهای همسایه تشکیل بدهیم.
الآن هم به کشورهای خلیجفارس اعلام میکنیم که دانشمندان شما مهمان ما باشند و از نیروگاه بوشهر بازدید کنند.
برچسب ها :آژانس بینالمللی انرژی اتمی ، آمریکا ، اسرائیل ، برجام ، بنیامین نتانیاهو ، ترامپ ، سازمان انرژی اتمی ، علی اکبر صالحی
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰