ابزار دموکراسی کدامند؟

ح.قدرتی: حجت الاسلام ناطق نوری بعد از چند سال سکوت مجدداً و با ادبیاتی اعتراضی در سپهر سیاست ایران رصد شده است.

هر چند ناطق نوری ۱۳۹۳ با ناطق نوری ۱۳۷۶ چند هزار سال نوری فاصله دارد و تواتر حوادث و تحولات فضای سیاسی کشور، هم او را از گردونه تغییر مصون نداشته است، اما سخنان اخیر شیخ پیرامون دموکراسی و جنبش دموکراسی خواهی در ایران، در نوع خود بی نظیر است. ناطق نوری رئیس مجالس چهارم و پنجم می گوید دموکراسی را آوردیم ولی لوازمش را نه؛ بیان چنین دیدگاهی از خامه فردی که روزگاری قبل تر، نقطه ثقل جریان موسوم به اصولگرایی و از رهبران فکری جناح محافظه کاران شمرده می شود شگفت انگیز و قابل تقدیر است. اما به واقع باید حوادث آن هشت سال رخ می داد و هزینه های شگفت رخوت عمومی و بی تفاوتی سیاسی مردم نقش می بست تا به فواید دموکراسی و نقش آن در تداوم مشروعیت و مقبولیت سیاسی حکومتها پی می بردیم؟ آیا کل جریانی که شیخ وابسته به اوست حالا به فکر دموکراسی و ابزار تحقق آن افتاده اند؟ یا در نگاه آن دسته همچنان رأی و خواست و نظر مردم تزیینی و از باب خالی نبودن دست حکومت در تعامل با دنیای بیرون تعبیر و تفسیر می شود؟

دموکراسی در عصر حاضر مقرون به صرفه ترین، ارزانترین، کم هزینه ترین و مقبولترین روش حکومت گردانی است که در آن منافع و مصالح حکومت شوندگان و حکومت کنندگان با المناصفه و به اعتدال رعایت می شود. گزینش جمعی از سرمدان اجتماعی برای اداره موقت و محدود جامعه از طریق رأی مستقیم مردم انتخاب و پس از اتمام دوره مسؤلیتی شان به طور مسالمت آمیز و معقول عرصه را به منتخبین بعدی واگذار می نمایند.

ابزارهای دموکراسی عبارتند از: وجود احزاب غیروابسته، مطبوعات آزاد، و از همه مهمتر رأی آزاد؛ با این حال مهمترین پیش نیاز تحقق دموکراسی در یک جامعه آن است که از مردمی آگاه و اهل مطالعه و دارای حافظه تاریخی سیال سود ببرد. این پرسش مطرح است که جامعه جوان ایران که از حدود یکصد سال پیش سرگرم تمرین بازی دموکراسی و مشغول مزه مزه کردن این دستاورد تمدن بشری است؛ بازیگران خوبی برای جنبش خواهی مدنی و دموکراسی خواهانه هستند یا نیستند؟

آیا از آگاهی لازم مطالعه مورد نیاز و در نهایت حافظه تاریخی قوی برای پیشرفت در این راه برخوردارند یا نه؟شواهد و قرائن موجود البته چیز دیگری را نشان می دهد، ما در مقایسه با دیگر جوامع بشری از حافظه تاریخی عبرت پذیر و سرشار برخوردار نیستیم و در طول همین یکصد سال آزموده هایی را چند بار آزموده ایم و به روش سعی و خطا بسیاری از دستاوردهای مان را بدست آورده ایم. لااقل تاریخ قرن گذشته که جنش های عظیم و باشکوهی در ایران به وقوع پیوسته شاهد این مدعا است، ما چندان به خواندن تاریخ سرزمینمان علاقه مند نیستیم؛ تاریخ نمی خوانیم تا بفهمیم چرا این حرکت های عظیم مردمی که خواه به صورت مسالمت آمیز و خواه در شکل انقلابی اش با جانفشانی و مجاهدت های بسیار شروع شده و کشور را در موقعیت های استثنایی و درخشان قرار داده، بعد از عبور از اولین موانع و طی کردن مسیر کوتاهی از راه، هدف و شعارهای آغازین اش را گم کرده و از رسیدن به نتیجه مطلوب باز مانده است.

ما فرازها و فرودهای مبارزات ضد استعماری دکتر محمد مصدق را نخوانده ایم، تا از عایدات آن توفیق بی نظیر تاریخی تجربه بیاندوزیم و تنها چیزی که از آن جنبش ضد استعماری در حافظه مان مانده این است که مردم تهران صبح شعار «زنده باد مصدق» می گفتند و بعد از ظهر “مرگ بر مصدق”

براستی جنبش به آن بزرگی در خاطره ای به این کوچکی خلاصه می شود؟ چرا ما مردمانی هستیم که به تکرار تاریخ محکومیم و چرا از رخدادها و حوادثی که برای هر کدامشان هزینه هایی بس گزاف پرداخت کرده ایم عبرت آموزی نمی کنیم؟ آیا این یکی از موانع بزرگ ایجاد دموکراسی و توسعه در جامعه ایران نیست؟ به نظر می رسد دوستداران آبادانی ایران و فرهیختگان جامعه ایرانی باید لااقل در بیداری و آگاهی مردم در زمینه مطالعه تاریخ یکصد ساله اخیر تلاش بیشتری به خرج دهند. به نظر راقم این سطور این اولین مانع دموکراسی و بزرگترین سد پیشرفت کشور است. اگر گذشته و حال را آنطور که بوده و هست بشناسیم آن وقت میتوانیم در راه پیشرفت و تعالی این سرزمین گام های استوار برداریم.