در آستانه فصلی سرد یا گرم؟

سبزواریان – علی ششتمدی: دانشگاه حکیم، در دو سال گذشته شاهد دو تغییر بزرگ بود. یکی تغییر عام و دیگری خاص.

تغییر عام، تحول فضای حاکم بر دانشگاه‌های کل کشور است. تحولی که در سایه نگاه خاصِ دولت تدبیر و امید، به این مقوله ایجاد شد. تغییر خاص این دانشگاه، عوض شدن ریاست دانشگاه و به تبع آن تغییر سیستم مدیریتی است.

این یادداشت، قطعاً دارای نقدهایی خواهد بود که نیاز به سعه صدر دارد و از نکات مثبت نیز، در این مطلب خواهد آمد که این ذکر، به معنی تملق نیست. نقاط ضعف و قوت در کنار هم می‌توانند تحلیل را شکل دهند، البته طبیعی است که نگارنده به دلایلی ممکن است در برخی موارد تحلیل اشتباه یا سلیقه‌ای ارائه کند که با نقطه نظراتِ دانایان اصلاح خواهد شد.

اما این دو تغییر در دانشگاه حکیم را از چند جنبه قابل بررسی است:

۱) مهمترین نکته اتکای این دانشگاه، به عنوان اصلی‌ترین مرکز علمی شهرستان سبزوار، بحث علم و دانش است.

چنان که از رسالت دانشگاه برمی‌آید این مسئله در اولویت قرار دارد. آنچه تا کنون در دانشگاه حکیم یا همان تربیت‌معلم سابق جریان داشته، تأکید بالا بر آموزش و توجه کم به بحث پژوهش است. چنانکه نسبت تعداد پژوهش به اعضای هیأت علمی و دانشجوی تحصیلات تکمیلی در دانشگاه بسیار کم است.

در مدیریت جدید شعارهای زیادی مبنی بر تأکید بر پژوهش و تشویق پژوهشگران شنیده شده، اما تحقق این شعارها ممکن نیست مگر در سایه تحقق مباحث مالی و اداری مربوط. چنان‌که اولویت‌بندی‌های واقعی دانشگاه بر اساس تخصیص بودجه، شکل می‌گیرد و طبیعی است که با سرازیر شدن مبالغ قابل اعتنا به بخش پژوهش و تسهیل اداری طرح‌های پژوهشی، تمایل دانشگاهیان به سمت این مهم نیز بیشتر خواهد. شد

. اما در مدت طی شده، بروکراسی طولانی و ساز و کار سنتی امور، چرخه حرکت را در زمینه پژوهش کند کرده است. اما همین حرکت‌های کند، نوید از بین رفتن اصطکاک را داده و می‌توان با ادامه این روند، به تسهیل آن امیدوار بود. ضمن آن‌که تشویق دانشجوهای مخترع و مبدع و استادهای اهل پژوهش ـ خارج از تقدیرهای روتین بده بستانی ـ باعث ترغیب بیشتر دیگران به این زمینه خواهد شد.

۲) سیستم اداری: سیستم اداری دانشگاه حکیم سبزواری، در مجموع منسجم و روان است. این مهم محقق نشده است مگر در سایه دقت و سخت‌گیری مناسب در زمان تغییر سیستم از حالت سنتی به شیوه مدرن، در مدیریت گذشته.

با ارتقای این سیستم، می‌توان بسیاری از مشکلات موجود در زمینه‌ی ساز و کار مشکلات اداری فعلی را حل کرد. نکته بارز دیگر در سیستم اداری دانشگاه، ادب و احترام متقابل میان پرسنل و دانشجو است که به شدت قابل تقدیر است.

۳) گردش مالی: قطعاً یکی از پاشنه آشیل‌های مهم بزرگترین دانشگاه منطقه، ضعف‌های مالی است.

برنامه‌ها و طرح‌های مناسب و ارزشمند، در مواردی، به خاطر کمبود بودجه و نبودِ منابع مالی مناسب، یا آسیب می بینند یا به کلی نابود می‌شوند. بودجه سالانه دانشگاه حکیم عملاً کفاف خرج‌های جاری آن را نمی‌دهد و نکته مهم این که درآمدزایی دانشگاه نیز به هیچ عنوان درجه مناسبی ندارد. به خصوص در زمینه ارتباط صنعت و دانش، می‌توان ادعا کرد که دانشگاه حکیم، ضعف فراوانی دارد.

ایجاد مرکز رشد و تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند این ضعف را برطرف کند، اما به شرط آن‌که از مدیریت مناسب برخوردار بوده و در مسیر درست هدایت شوند. وگرنه این ساز و کارها هم به عاقبت روزمرگی موارد مشابه دچار شده و صرفاً چرخه‌هایی هزینه‌بر برای دانشگاه خواهند بود.

نکته مهم درباره مباحث مالی دانشگاه، بودجه سالانه دانشگاه در لایحه بودجه است.

این مبلغ در سال ۱۳۹۰، برابر ۱۹ میلیاد تومان بوده است که در سال ۹۱، به ۲۴میلیارد افزایش یافته، سال بعد ۲۷ میلیاد تومان شده و در نهایت، سال ۱۳۹۳ به ۳۰ میلیارد تومان رسیده است. تا اینجای بودجه، طرح‌ها در زمان مدیریت قبلی ارائه شده و بودجه سال ۹۳ که در شهریور سال قبل ارائه شده است، این مبلغ بود. اما نکته قابل توجه افزایش ناگهانی این مبلغ به میزان ۵۳ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۴ است.

در واقع مدیریت جدید، از مجلس و وزارت علوم، توقع چنین مبلغی را داشته، که البته این درخواست در قالب طرح‌های کلان ارائه شده است. سؤال بزرگ این است که آیا این مبلغ به دانشگاه حکیم سبزواری تخصیص می‌یابد؟ چنین رقمی، قطعاً ظرفیتی بزرگ برای دانشگاه و فعالیت‌های آن در سال‌ آینده خواهد بود.

۴) مسائل فرهنگی و سیاسی: دانشگاه دولتی سبزوار، در طی دهه گذشته، همواره یکی از فعال‌ترین دانشگاه‌های کشور ـ به نسبت دانشجو ـ در زمینه فرهنگی بوده است.

با توجه به آن که مدیریت سیستم فرهنگی دانشگاه تغییر نکرده، به نظر می‌رسد باید توقع داشت که این موفقیت‌ها همچنان ادامه یابد.

البته با توجه به فضای رخوتِ حاصل از دیدگاه وزارت علوم دولت گذشته در دانشگاه‌ها، نیاز به احیای اساسی این بخش و شناسایی و جذب نیروهای نو، وجود دارد. همچنین نیاز شدیدی در زمینه اعتماد به دانشجو و طرح‌ها و ابتکارهای او، وجود دارد. همچنین پر و بال دادن به گروه‌های خودجوش، شور و شوق فعالیت‌های فرهنگی را در دانشجو افزایش می‌دهد. آسیب‌هایی چون «دانشجوی متملق» و «دانشجو ـ کارگر» و بسیاری موارد مشابه، آفت بزرگی در این زمینه و حیطه هستند.

اما در زمینه سیاسی، دانشگاه حکیم سبزواری، افت شدیدی در این سال‌ها داشته که بی‌ارتباط با تعطیلی تشکل‌های سیاسی در تمام دانشگاه‌ها و سرازیر شدن توجه‌ها به تشکل‌های خاص نیست.

وزارت علوم دولت قبل، مفهوم تشکل سیاسی را در ذهن دانشجوها عوض کرده و نسل جدیدِ دانشجوها با فضای شور و نشاط سیاسی در دانشگاه و مناظره‌ها و سخنرانی‌ها و نشریات و دیگر مسائل مربوط به آن بیگانه است.

دانشگاه حکیم در روزهای مهمی مانند روز دانشجو، هیچ مهمان مشهور و مهمی از سطح کشور نداشت و مدت‌ها از برگزاری تریبون‌ها و کرسی‌ها با طراوت در این دانشگاه می‌گذرد. کم کم چنین مسائلی تبدیل به خاطره‌هایی قدیمی خواهند شد که به یاد آوردنشان به سختی امکان‌پذیر است.

در سالی که انتخابات مجلس و تفاهم هسته‌ای، نیازمند ورود جریان‌های فکری فرهیخته‌ترین قشر جامعه است، دانشگاه می‌تواند سکان‌دار تحولات سیاسی منطقه و افکار عمومی باشد، به شرط آن‌که تشکل‌های سیاسی با آزادی بیشتر و حمایت بیشتری به فعالیت بپردازند و دانشگاه عملکرد جزیره‌ای نداشته باشد. بلکه در ارتباط با تمام دانشگاه‌ها، از استادها و مهمان‌های مهم و سخنران‌های ارزشمند استفاده کند.

آنچه در این مجال کوتاه ذکر شد، نگاهی کلی به مسائل دانشگاه حکیم در سال‌های آغازینِ فضای جدید بود. هر کدام از این موارد، نیازمند شرح و بسط و تحلیل و تفصیل مخصوص به خود هستند که مجال خود را می‌طلبد. هدف از این یادداشت، توصیفی تحلیلی بود از دانشگاه، در آستانه فصلی جدید که هنوز نمی‌توان قاطعانه گفت سرد است، یا گرم، یا…