رفتن یا نرفتن مسئله این نیست

 گویا سفر به قلب امریکا هراس‌انگیز است؛ نه برای همه اما دست‌کم برای «کیهانیان» حضور در یک نشست بین‌المللی در نیویورک چندان خوشایند به نظر نمی‌رسد. این موضوع گرچه از خط و ربط همیشگی کیهان مشخص است اما صبح دیروز مدیرمسئول این روزنامه نشان داد که به‌خصوص این بار بسته پیشنهادی ویژه‌ای برای حسن روحانی دارد که برای حضور در اجلاس سالانه سازمان ملل مهیا می‌شود. حسین شریعتمداری در سرمقاله این روزنامه نوشته بود که امسال اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در حالی برگزار می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا ریاست دوره‌ای و یک‌ماهه شورای امنیت سازمان ملل را بر عهده دارد. او با این توضیح، پیشنهاد داده «اکنون فرصت مناسبی به دست آمده است که رئیس‌جمهور کشورمان با اعتراض رسمی و آشکار به ریاست ترامپ بر شورای امنیت سازمان ملل متحد از شرکت در مجمع عمومی سالانه این سازمان خودداری کند تا از این طریق و با تحقیر ترامپ، لااقل به بخشی از اهانت‌های امریکا علیه ایران و مردم ایران پاسخ داده باشد.» شریعتمداری البته در بخش دیگری از سرمقاله مدعی شده که سفرهای همه‌ساله روحانی دستاوردی نداشته است که حالا با حضور نیافتن او از دست برود. سرمقاله دیروز کیهان البته موردتوجه حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری نیز قرار گرفته بود و مثل همیشه در توییتر خود به آن واکنش نشان داد. آشنا در چهار بند توضیح داد که کیهان قدیمی‌ترین و ارشدترین سخنگوی جریان کوچک ولی قدرتمند «نه به دیپلماسی» در ایران معاصر است. او البته تأکید کرده بود که نمی‌گویم رئیس‌جمهوری ایران در مجمع عمومی یا شورای امنیت شرکت کند یا نه اما استدلال بیان‌شده برای عدم حضور در مجمع از ترس امکان حضور در جلسه شورای امنیت غلط است. همچنین بهروز نعمتی، سخنگوی هیئت‌رئیسه و از نزدیکان علی لاریجانی نیز در توییتر خود و در واکنش به سرمقاله کیهان نوشت آقای رئیس‌جمهور؛ از شما انتظار می‌رود که عاقلانه رفتار کرده و به سخنان بی‌اساس و احساسی اشخاصی که در اقلیت هستند، توجهی نکنید؛ با اقتدار و به پشتوانه رأی مردم در مجمع عمومی سازمان ملل حضور یافته و پیام صلح و دوستی مردم ایران را به تمام دنیا مخابره کنید. آنچه صریح و بی‌پرده کیهان دیروز به روحانی پیشنهاد داد، آیت‌الله احمد جنتی در افتتاحیه اجلاسیه خبرگان از آن ابراز نگرانی کرده و تلویحاً گفته بود که روحانی برای دیدار با ترامپ راهی نیویورک می‌شود و هشدار داده بود که مقام معظم رهبری مکرراً گفته‌اند هیچ‌کس حق ندارد با امریکا مذاکره کند. درواقع او در خلال این سخنرانی هشدار داده بود که مبادا کسی از دولت و هیئت همراه که راهی نیویورک می‌شوند خیال خام دیداری یک‌باره یا تجربه تکرار مکالمه‌ای تلفنی در سر داشته باشند. این موضوع البته با واکنش محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری هم روبه‌رو شد که دنباله‌دار بود. واعظی اظهارات آیت‌الله جنتی را نادرست دانست و دفتر رئیس مجلس خبرگان بیانیه داد که واعظی برداشت اشتباه کرده و آیت‌الله جنتی گفته که ترامپ شیطنت‌هایی دارد و می‌خواهد با روحانی دیدار کند و واعظی باید عذرخواهی کند. از آن‌سو هم واعظی گفته بود لازم نمی‌داند عذرخواهی کند.

حضور همیشگی و مخالفت‌های تازه

تمام روسای جمهوری ایران دست‌کم چند روز پایانی تابستان تا اوایل مهرماه را در نیویورک گذرانده‌اند و تنها کسی که راهی امریکا نشده تا به سازمان ملل برود و در میان سران کشورهای جهان سخنرانی کند مهدی بازرگان، نخستین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی است که فرصت کوتاه حضور او در قدرت و جنجال ملاقاتش با کسینجر مجالی برای حضور در عرصه بین‌المللی برایش باقی نگذاشت. شهید محمدعلی رجایی در قامت نخست‌وزیر به نیویورک رفت و در جریان سخنرانی‌اش اعلام کرد، آمده تا ندای مظلومیت ملت مسلمان ایران را به گوش جهان برساند و حتی آثار شکنجه به‌جامانده از رژیم پهلوی را به خبرنگاران نشان داد. او با یک سخنرانی ضد امپریالیستی در قلب امریکا بر استقلال کشور تأکید کرد. آیت‌الله خامنه‌ای هم در دوران ریاست‌جمهوری به نیویورک رفت و در نطق خود به مسئله رژیم صهیونیستی و همچنین «ارزش‌های فرهنگی پس از انقلاب» اشاره کرد. آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی خود، صدام را به هیتلر تشبیه می‌کند و خواستار استفاده از تجربه دادگاه نورنبرگ و طرح تنبیه عراق به‌عنوان متجاوز به‌منظور تضمین امنیت منطقه می‌شود. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهوری که پس از آیت‌الله خامنه‌ای راهی پاستور شد پس از انقلاب هرگز به نیویورک نرفت و تنها رئیس‌جمهوری است که در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی نداشت. البته به گفته محمد هاشمی برادر او عدم حضور آیت‌الله هاشمی به دلیل ممانعت‌هایی در داخل نبوده است اما سید محمد خاتمی با طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها به نیویورک رفت و توانست سال ۲۰۰۱ را به نام طرح خود ثبت کند. رکورددار سفر به نیویورک هم محمود احمدی‌نژاد است که دست‌کم ۸ بار با اعوان‌وانصار خود به این ایالت امریکا سفر کرد و هرسال سخنرانی‌های پرحاشیه‌ای داشت ازجمله سال ۸۹ و ۹۰ که یک‌بار ماجرای هولوکاست را پیش کشید و بار دیگر از مدیریت جهانی گفت. او به‌گونه‌ای سخن گفت که تمامی رسانه‌ها زیر سؤال رفتن جنایت هیتلر یعنی هولوکاست را تیتر خود کردند. روحانی هم در اولین شهریور پس از حضور در پاستور راهی نیویورک شد و طرح «جهان عاری از خشونت» را پیشنهاد داد و هرسال در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرده است. با این حساب گرچه ارتباط با امریکا جایی در ایدئولوژی جمهوری اسلامی ندارد و البته تابو محسوب می‌شود اما سفر به این کشور برای حضور در نشستی بین‌المللی از اوایل انقلاب با مخالفت جدی مواجه نبوده و همواره روسای جمهوری از این نشست به‌عنوان تریبونی استفاده کرده‌اند که می‌تواند انعکاس‌دهنده صدای ایران باشد؛ گرچه در هر دوره نماینده یک جریان فکری در ایران پشت تریبون قرار گرفته است.

به نظر می‌رسد این بار جریانی خاص باوجود علم به اینکه تصمیم‌گیری در سیاست خارجی در چنین سطحی تنها دراختیار رئیس دولت نیست و باوجود مخالفت آشکار رهبر انقلاب و تأکید بر اینکه «نه مذاکره می‌کنیم، نه جنگ می‌شود» تلاش دارند با بیان پیشنهادانی به‌ظاهر خیرخواهانه به روحانی هشدار دهند؛ اما بعید است که از این نکته هم بی‌اطلاع باشند که عدم حضور در این اجلاس تنها وجهه دیپلماتیک ایران را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

مخالفان حضور روحانی در نیویورک در دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد مخالف سفرهای هرساله او به امریکا نبودند، آن‌ها از حضور احمدی‌نژاد در نیویورک هراسی نداشتند، چون به حد کفایت در سخنرانی‌های او دیپلماسی ستیزی مقبول این جریان فکری وجود داشت بااین‌حال آن‌ها علاوه بر احتمال دیدار ترامپ و روحانی احتمالاً از متنی که قرار است در سازمان ملل قرائت شود نیز نگران هستند. در غیر این صورت ضرورتی نداشت که از رئیس‌جمهور بخواهند فرصت حضور در یک مجمع جهانی را از دست بدهد.