روانشناسی فحاشی در سبزوار

مظفر شریف، یک روانشناس ترک‌تبار آمریکایی، می‌خواست تأثیر فشار اجتماعی را بر افکار انسان بسنجد. به همین منظور آزمایشی را طراحی کرد. او ۵ نفر (۴ نفر همکار و فقط یک نفر آزمودنی) را در اتاقی تاریک برد و با نور دو دایره (دایره ۱ و ۲) روی دیوار مقابل ایجاد کرد که دایره ۱ کمی بزرگ‌تر از ۲ بود (ولی نه خیلی زیاد). سپس از افراد خواست تا بگویند که کدام بزرگ‌تر است. آزمایش طوری طراحی شده بود که آزمودنی آخرین نفر بود و ۴ نفر اول که همکار مظفر شریف بودند، باید برعکس جواب می‌دادند (یعنی ۲ را می‌گفتند بزرگ‌تر است تا تأثیرش را بر آزمودنی بسنجند). تقریباً ۲۰ درصد افراد (آزمودنی‌ها) بااینکه می‌دانستند که ۱ بزرگ‌تر است ولی به خاطر فشار گروه ۲ را بزرگ‌تر می‌گفتند. مظفر شریف آزمایش را وارد فاز جدیدی کرد. این بار آزمایش قبلی را باکمی تغییر تکرار کرد. با این تغییر که به آزمودنی‌هایی که با ۴ همکار طرح، وارد اتاق می‌شدند گفته می‌شد که هر سؤالی که شما درست پاسخ دهید پول سنگینی دریافت می‌کنید. دوباره آزمودنی‌های جدید وارد اتاق تاریک شدند و دایره‌ها برای آن‌ها ارائه شد. نتایج جالب بود این بار تقریباً ۸۵ درصد افراد باآنکه می‌دانستند ۱ بزرگ‌تر است ولی در جواب گفتند دایره ۲؛ زیرا از دست دادن پول می‌ترسیدند (آن‌ها با خود می‌گفتند «حتماً ۲ بزرگتره که این ۴ نفر میگن بزرگ‌تره دیگه»).

مظفر شریف از این آزمایش نتیجه گرفت عده کمی از انسان‌ها وجود دارند که حتی بدون هیچ ضرری اصطلاحاً با جماعت همرنگ می‌شوند (۲۰ درصد آزمایش اول)؛ اما اگر بحث ضرر پیش بیاید عده زیادی از انسان‌ها با جماعت همرنگ می‌شوند (۸۵ درصد آزمایش دوم).

متأسفانه بسیاری از سنت‌های نابجای فرهنگ ما (یعنی سبزوار) را می‌توان با این تحقیق تبیین کرد.

یکی از این معضلات فحاشی در بین جوانان ماست. نوجوان ما وقتی می‌خواهد وارد جامعه جوانان وارد شود یکی از شرایط ورودی‌اش بددهانی است وگرنه با لفظ‌های مانند «بچه سوسول»، «قناری» یا «بچه مامانی» طرد می‌شوند. پس نوجوان ما بااینکه می‌داند این کار اشتباه است ولی از ترس طرد شدن توسط جمع دوستان این کار را می‌کند.

شاید اگر کمی بیندیشیم حوزه‌های زیادی در زندگی ما وجود دارد که ما به خاطر ترس از دست دادن چیزی حق را یادمان می‌رود …

*منتشر شده در شماره ۹ هفته نامه ستاره شرق