سبزوار پیشتاز سه استان در بازآفرینی شهری

توانمندسازی محلات هدف با ۱۰۸ برنامه اقدام به گام دوم رسید

گرچه به عقیده کارشناسان معضل حاشیه‌نشینی درنتیجه بی‌برنامگی و بی‌توجهی به توسعه متوازن در سطح کلان پدید آمده اما سبزوار با اجرای برنامه‌های مختلف توانسته پیشتازی سه استان کشور را در بازآفرینی شهری از آن خود کند.

درحالی‌که برخی محافل به دلایلی مانند نداشتن اطلاعات کافی یا مقاصد دیگر، حاشیه‌نشینی را ناشی از عملکرد شهرداری‌ها می‌دانند کارشناسان اجتماعی و تاریخی، نقطه آغاز این معضل اجتماعی را از دوره اصلاحات ارضی و تداوم آن را درنتیجه غفلت از اجرای برنامه‌های عدالت محور و توانمندسازی اقشار پایین جامعه از سوی دولت‌های مختلف می‌خوانند.

به‌عنوان‌مثال، سجاد امیدوارفر، کارشناس جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در مقاله «نقش مدیریت شهری در مناطق حاشیه‌نشین» عواملی همچون رشد جمعیت، مهاجرت، مسائل اقتصادی، خلأ قانونی و … را از مهم‌ترین عوامل توسعه روزافزون حاشیه‌نشینی می‌داند.

کارشناسان تاریخ نیز معتقدند پدیده مهاجرت به شهرها و حاشیه‌نشینی، هم‌زمان با اصلاحات ارضی در حکومت پیشین و اوایل سال ۱۳۴۲ شمسی شدت گرفت و بسیاری از مردم ساکن در روستاها، دام، منزل و تمامی ضروریات زندگی خود در روستا را فروخته و زندگی شهری را به زندگی روستایی ترجیح دادند.

طبق گفته اساتید تاریخ، برخی کشورها از سال‌ها پیش برای نابودی کشاورزی و زندگی روستایی در ایران برنامه داشتند و با ایجاد و مشارکت در فعالیت واحدهای صنعتی مونتاژ توانستند تا حد زیادی، اهداف خود را محقق کنند. در حقیقت سیاست‌های امپریالیستی کشورها هدفی را دنبال می‌کرد که با تراکم جمعیت در مناطق شهری، میزان نارضایتی‌های عمومی و نافرمانی مدنی در طول زمان افزایش یابد که چنین نیز شده است.

در این راستا وقتی امکانات اولیه زندگی در روستاها موجود نباشد، طبیعی است که مهاجرت به شهرها افزایش و به‌تبع آن، ایجاد بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین نیز به دلیل مشکلاتی همچون درآمد اندک و نبود اشتغال مناسب، افزایش خواهد یافت.

اهمیت این معضل اجتماعی تا حدی است که اکثر دولت‌ها برای ساماندهی بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین، برنامه‌هایی را طراحی و تدوین می‌کنند ولی در عمل به دلیل موازی کاری‌های متعدد، هر یک از دستگاه‌ها، دیگری را مقصر دانسته و سعی در این دارند که از انجام مسئولیت‌های خود در این زمینه شانه خالی کنند.

مسئول حوزه بازآفرینی شهری سبزوار در این زمینه گفت: بر اساس آمار مرکز بهداشت، با افزایش سه منطقه ولی‌عصر، قدس و کاملیا در سال ۹۷ به مناطق هدف شهرستان جمعیت حاشیه‌نشین این شهر به ۶۸ هزار و ۹۰۳ نفر رسیده است.

ابوالقاسم سنایی فرد با بیان این مطلب افزود: این جمعیت ۲۹ درصد از جمعیت کل شهر و ۱۵ و نیم درصد از مساحت ۵۸۵ هزار و ۱۴ هکتاری سبزوار را به خود اختصاص داده است.

وی همچنین اضافه کرد: به گفته مرکز بهداشت در سال ۹۵ جمعیت مناطق هدف سبزوار ۵۳ هزار و ۱۰ نفر بوده است که در آن زمان ۲۳ درصد از جمعیت کل شهر و ۱۴ درصد از مساحت ۵۲۷ و نیم هکتاری مساحت شهرستان را از آن خود کرده بود.

او با اظهار اینکه پس از اجرای طرح توانمندسازی و بازآفرینی محلات هدف در سبزوار در سال‌های ۹۴ تا ۹۶ با اجرای ۱۰۹ برنامه اقدام اتفاقات خوبی در سکونتگاه‌های غیررسمی این شهر رخ داد، بیان کرد: طی این دو سال ۹۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به اجرای این طرح‌ها اختصاص یافت که از آن میزان ۷ درصد سهم اعتبارات ملی و مابقی سهم اعتبارات شهرستانی بود.

سنایی فرد گفت: از مبلغ ۵۵ میلیارد تومان چیزی معادل ۵۸ درصد محقق و ۴۲ درصد آن باقی‌مانده است.

وی اضافه کرد: بر اساس آیین‌نامه ملی اجرایی بازآفرینی شهری، ادارات هر شهرستانی موظف هستند ۳۰ درصد از اعتبارات خود را به توانمندسازی و بازآفرینی محلات اختصاص دهند که سبزوار توانست طی آن دو سال اعتباری بالغ‌بر ۴۸ میلیارد تومان را محقق کند.

مسئول حوزه بازآفرینی شهری سبزوار در ادامه از تدوین و تهیه برنامه اقدام و پایدارسازی محلات هدف سبزوار برای سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۰ خبر داد و افزود: در این طرح ۱۰۸ برنامه اقدام بااعتباری بالغ‌بر ۶۷ میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده که خوشبختانه در ستاد استانی بازآفرینی شهری مصوب شد.

وی در ادامه به افزایش محلات هدف سبزوار از ۷ به ۱۰ منطقه اشاره کرد و گفت: مناطق ولی‌عصر، قدس و کاملیا به مناطق نیروگاه، عیدگاه میانی، شمالی و جنوبی و همچنین سه روستای کلاته سیفر، صالح‌آباد و قلعه‌نو دهراز اضافه‌شده‌اند.

سنایی فرد همچنین به عقد قرارداد شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی با یک نهاد محلی برای مدت ۱۸ ماه جهت توانمندسازی دو منطقه قلعه‌نو و کاملیا اشاره کرد و گفت: از ۱۸ محله کشوری راه‌یافته به این طرح، دو محله از سبزوار برای ارائه خدمات شهرسازی و تسهیل گری انتخاب‌شده که به‌زودی کار اجرایی آنان در این شهرستان آغاز خواهد شد.

او در ادامه اضافه کرد: با افزایش جمعیت در مناطق هدف بر وظیفه دستگاه‌های خدمات رسان و نهادهایی همچون شهرداری افزوده می‌شود و مدیران شهری تلاش می‌کنند که گام‌های مؤثری را در راستای ارائه خدمات به مردم ساکن در این مناطق بردارند.

وی با اظهار اینکه تلاش ما بر خودکفایی محله محور محلات هدف است، بیان کرد: تاکنون دوره‌های آموزشی متعددی در زمینه‌های اشتغال، کارآفرینی و… توسط NGO  ها، ادارات، فنی و حرفه‌ای برای ساکنان این محلات برگزارشده که نتایج مثبتی را در پی داشته است.

مسئول حوزه بازآفرینی شهری سبزوار از اعطای وام روستایی به ساکنان محلات هدف این شهر نیز خبر داد و گفت: با معرفی واجدین شرایط به اداره کار و تعاون، وام‌های روستایی برای اشتغال‌زایی و کارآفرینی در روستا به آنان اختصاص می‌یابد که این مهم ضمن جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها در ایجاد اشتغال هم سهم قابل‌توجهی خواهد داشت.

او گفت: کمیته پیشگیری و پیش‌نگری از سکونتگاه‌های غیررسمی نیز با همکاری فرمانداری، شهرداری، بنیاد مسکن و راه و شهرسازی کار خود را به‌صورت جدی‌تر آغاز کرده تا با تکیه‌بر توانمندسازی روستایی مانند روستای کهنه آب از الحاق آن به شهر جلوگیری شود.

در پایان برای توانمندسازی بیشتر محلات هدف سبزوار که انصافاً شاهد اتفاقات خوبی در چند سال اخیر در آن بوده‌ایم مثل احیای هنرهای دستی اهالی در راستای توانمندسازی و درآمدزایی (با توجه به مهاجر بودن اهالی این مناطق از روستا به شهر)، ایجاد درمانگاه ویژه اهالی، احداث مهدکودک جهت کودکان این محله با ارائه برنامه‌های خاص با توجه به درآمد اهالی، احداث امکانات رفاهی، فرهنگی، پارک محله‌های بیشتر جهت بهره‌مندی اهالی از تفریحات و سرگرمی، ایجاد گلخانه‌های مختلف کشاورزی و گیاهی برای رونق اشتغال‌زایی و… پیشنهاد می‌شود.

*منتشر شده در شماره ۱۲۹ هفته نامه ستاره شرق