شهرک مثلاً صنعتی سبزوار

شهناز دیواندری

سبزواریان: پرونده شهرک صنعتی سبزوار منتشر شده در بیست و دومین شماره نشریه ستاره شرق:

شهرک‌های صنعتی، کارگاه‌ها و بسیاری از واحدهایی که در حوزۀ تولید فعالیت می‌کنند، جزء سرمایه‌های یک استان و یا شهرستان و یا حتی شهر محسوب می‌شوند. چراکه واحدهای صنعتی یکی از عوامل مهم اشتغال‌زایی یک منطقه به‌حساب می‌آیند.
منطقه‌ای که شهرک صنعتی و واحدهای صنعتی قوی و فعالی دارد قطعاً دارای پویایی خاصی است و آمار بیکاری پایین می‌آید و حتی باعث مهاجرت اقشار دیگر از سایر شهرها به این منطقه می‌شود.
اشتغال‌زایی جوانان و مردم، جوانان آن منطقه را پویاتر و خلاق‌تر می‌کند حتی می‌توان گفت، آمار ازدواج بالا می‌رود و آمار جرم و جنایت کاهش می‌یابد.

[divider]

آیا تابه‌حال سری به شهرک صنعتی سبزوار زده‌اید؟

شهرک صنعتی سبزوار با مساحت ۱۱۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری جاده سبزوار- شاهرود قرار دارد. نمی‌دانم به آنچه در شهرستان ما وجود دارد می‌توان لقب شهرک صنعتی داد یا نه؟

واحدهای صنعتی که بعضی فصلی کار می‌کنند، بعضی یک نوبت‌کارمی کنند و میزان کارایی آن در حدی است که «درِ» واحد صنعتی به دلایلی خاص بسته نشود و یا حتی می‌توان گفت، بعضی کلاً متروکه‌اند و خوابگاه سگ‌های ولگرد شده‌اند. تعداد معدود و انگشت‌شماری پیدا می‌شود که قوی و با مشکلات کمتری به‌پیش می‌روند.

چندی پیش در سایت‌های خبری خبرگزاری‌های مختلف خبری با این مضمون نوشته شد که متن خبر به شرح زیر است:

«علی امیدبخش در همایش بررسی مشکلات بخش صنعت و اصناف سبزوار اعلام کرد، در ۶ ماه نخست امسال ۳۰۰ فقره جواز تأسیس صنعتی صادرشده و ۹۸۰۰ فرصت شغلی با سرمایه ثابت ۲۸ هزار میلیارد تومانی در شهرستان ایجادشده است. ۲۷۵ فقره پروانه بهره‌برداری صنعتی نیز در شهرستان صادرشده و با صدور این پروانه‌های صنعتی تعداد ۷۸۳۲ فرصت شغلی با سرمایه ثابت ۵ میلیارد و ۵۶۲ میلیون ریالی در شهرستان ایجاد می‌شود.

امیدبخش با اشاره به ساخت چند طرح بزرگ صنعتی در سطح شهرستان سبزوار خاطرنشان کرد: اقدامات خوبی درزمینۀ جذب سرمایه‌گذار در حوزه ایجاد صنایع تبدیلی در شهرستان صورت گرفته که اخذ مجوز احداث کارخانه‌های فرو منگنز، مس، آب‌معدنی، سولفات آمونیاک و تقویت کارخانه فرو کروم بخشی از آن‌هاست.»

در این راستا جوابیه‌ای نوشته شد و این آمار و ارقامی که گویا فقط آمار روی کاغذ هستند و هیچ وجود خارجی ندارند را زیر سؤال برد. آقای امیدبخش رئیس اداره صنعت و معدن بنای اعتراض گذاشته بودند که ایشان نگفته‌اند که این جوازها وجود خارجی دارند و تنها به روی کاغذ صادرشده‌اند و هنوز به فعلیت نرسیده‌اند!

ما فکر می‌کنیم چند سال باید صبر شود تا این مجوزهایی که داده‌شده و این فرصت‌های به‌اصطلاح شغلی ایجادشده به نتیجه برسند و شاید اصلاً هیچ‌وقت نرسند. جای سؤال پیش می‌آید، اگر این جوازها صادر می‌شود پس چرا اثر آن در شهرک صنعتی سبزوار دیده نمی‌شود و اگر قرار است اثری نداشته باشد پس چرا جواز را صادر می‌کنید؟ با این وضعیت باید گفت جوازها نیز به‌تازگی مثل مدارک دانشگاهی با ترازو کشیده می‌شوند و صادر می‌گردند! این فرصت‌های شغلی که در آمارتان اعلام کردید چه زمانی به سرانجام خواهند رسید؟

اندر احوالات این شهرک!

اخیراً برای جمع‌آوری کتابی در حوزۀ صنعت زیاد به شهرک صنعتی سبزوار و واحدهای صنعتی سر زدیم. حتی به اداره صنعت و معدن و خانه صنعت و معدن هم رفتیم. متأسفانه کمک چندانی در این حوزه به ما نکردند و ما مجبور بودیم یک‌به‌یک واحدهای صنعتی را حضوری برویم و پای صحبت مدیران این واحدها بنشینیم. بسیاری از آن‌ها حتی نمی‌دانستند مسئول خانه صنعت و معدن چه کسی است و کلاً رسمیت آن را قبول نداشتند و جای تعجب که وقتی به خانه صنعت و معدن رفتیم آن‌ها نیز رسمیت واحدهای صنعتی که نامشان در لیست آن‌ها نبود قبول نداشتند!

چطور می‌شود این تناقض را نادیده گرفت که حتی واحدهای صنعتی خانه صنعت و معدن را قبول ندارند و اعلام می‌کنند که کمک خاصی در حوزه مشکلاتشان به آن‌ها نمی‌شود! چرا ما در حوزۀ صنعت فقیر هستیم و حرفی برای گفتن نداریم؟ این در حالی است که شهرستان همسایگی ما که در بسیاری از مسائل با ما رقابت می‌کند با داشتن شهرک صنعتی گسترده و حضور چند صد واحد صنعتی در آن جزء شهرستان‌های قوی در حوزۀ صنعت محسوب می‌شود و حتی هزاران نفر از سبزوار، برای کار در این واحدها روزانه به این شهر رفت‌وآمد می‌کنند.

جای تأسف است که تعدادی از واحدهای صنعتی این شهرستان متعلق به سبزواری‌هایی است که آن منطقه را به شهرستان خودشان ترجیح داده‌اند!

آیا تاکنون مسئولان مربوطه به دنبال ریشه‌یابی در مورد این مسئله مهم بوده‌اند؟ با تعدادی از این افراد که صحبت شد، دلیل مهاجرتشان به این شهرستان را، در اختیار گذاشتن تسهیلات مناسب‌تر در حوزه صنعت و داشتن شرایط ساده‌تر برای تأسیس واحدهای صنعتی‌شان اظهار کردند و اعلام نمودند که در شهرستان سبزوار سنگ‌اندازی‌های بسیاری بر سر راهشان می‌شود که فرد را از ادامه مسیر دلسرد می‌کند.

آیا جای سؤال پیش نمی‌آید که چرا در همسایگی ما این سنگ‌اندازی‌ها وجود ندارد و این تسهیلات و کمک‌ها، سرمایه‌گذاران را به این منطقه کشانده که حتی چینی‌ها نیز این منطقه را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرده‌اند؟ چرا ما باید شرایط سخت‌تری را قائل شویم که سرمایه‌گذاران فرار را برقرار ترجیح دهند و چندین کیلومتر آن‌طرف تر و در شهرستانی دیگر سرمایه‌گذاری کنند؟ چطور آن‌ها می‌توانند شرایط را برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند ولی شهرستان ما نمی‌تواند این شرایط و امتیازات را اعمال نماید و سبزوار ازلحاظ صنعتی حرف زیادی برای گفتن ندارد؟

چندی پیش شرایط واحدهای صنعتی طوری بود که نیروهای خود را تعدیل کردند و حتی بعضی «درِ» واحدهای صنعتی خود را بستند. اگر چرخی در شهرک صنعتی بزنید قطعاً به‌وضوح خاموشی و بی‌فروغی آن را به چشم خواهید دید.

به‌تازگی فاز دوم شهرک صنعتی نیز راه‌اندازی شده که رمضان‌علی سبحانی‌فر عضو گروه صنایع و معادن نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی سبزوار در سال ۹۴ طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری‌ها اظهار داشت: «خوشبختانه با پیگیری‌های صورت گرفته در امسال شاهد راه‌اندازی کارگاه‌های صنعتی و تولیدی در شهرک صنعتی شماره ۲ این شهرستان هستیم که امیدواریم با راه‌اندازی این صنایع بیش از ۳ هزار اشتغال در سطح شهرستان ایجاد شود.»

اگر سری به فاز دوم شهرک صنعتی بزنید، به‌طور وضوح می‌توانید مشاهده کنید که هنوز راه‌های ورودی به آن دچار مشکل است و یک فرد به‌تنهایی جرئت و امنیت قدم زدن در آن را ندارد چراکه هیچ مسئول و یا دفتری در این فاز وجود ندارد و بسیاری از واحدها مشغول به کار نیستند و تعداد واحدهای صنعتی که در این فاز مشغول به کارند را با انگشتان دست نیز می‌توان شمرد چه برسد به اینکه ۳۰۰ هزار اشتغال در سطح شهرستان ایجاد شود!

گاهی می‌مانی این اعداد و ارقام از کجا و بر چه اساسی اعلام می‌شود که ما حتی به‌طور غیرمستقیم این نتایج را متوجه نمی‌شویم چه برسد به‌طور مستقیم. صنعت سبزوار روی صندلی چرخ‌دار قرار دارد و می‌توان به‌وضوح گفت که ما در حوزۀ صنعت حرفی برای گفتن نداریم و تا دیر نشده باید فکری اندیشیده شود.

ما در حوزۀ صنعت کجا قرار داریم؟

در حال حاضر بزرگ‌ترین شهرک صنعتی شمال شرق کشور در شهرستان چناران قرار دارد و گویا چناران گوی سبقت را از نیشابوری‌ها هم ربوده است. چناران کم‌کم به قطب دوم صنعتی در شمال شرق کشور تبدیل می‌شود. پالایشگاه گاز خانگیران و صنایع جانبی آن نیز از اصلی‌ترین قطب‌های صنعتی شمال شرق کشور هستند و می‌توان گفت که حتی یکی از مجموعه‌های گازی جهان است و تولیدات آن به نقاط مختلفی در داخل و خارج از کشور صادر می‌شود.

شهر جدید بینالود نیز که در جنوب غربی مشهد قرار دارد مجموعۀ صنعتی بزرگی را به وجود آورده است که کارخانۀ ایران‌خودرو خراسان نیز در آن قرار دارد. طبق پتانسیل‌هایی که شهر جدید بینالود دارد، به‌زودی بینالود تبدیل به شهرستان شده و قطب صنعتی دیگری ایجاد خواهد شد. شهرستان‌های تربت‌حیدریه، خواف و زاوه نیز در مسیر رشد صنعتی قرارگرفته‌اند و جوین و جغتای هم در حال پیشرفت صنعتی هستند.

سبزوار قطب سیمان کشور اعلام‌شده است.

اما آیا سبزوار که هم‌اکنون جزء بزرگ‌ترین شهرهای شمال شرق کشور محسوب می‌شود، تنها سهمش از صنعت سیمان است؟!

رئیس شهرک صنعتی سبزوار اسماعیل نامنی در گفتگو با سایر خبرگزاری‌ها اعلام کرده بود که ما ۴۵ واحد صنعتی در شهرک شماره یک و ۶ واحد صنعتی در شهرک شمارۀ ۲ داریم و شمار کسانی که مشغول به کار هستند در شهرک‌های صنعتی ما ۱۵۰۰ نفر اعلام‌شده بود که طبق بررسی‌های صورت گرفته و اعلام آمار جدید توسط ادارۀ صنعت و معدن طی مصاحبه‌ای به ۱۱۰۰ نفر کاهش‌یافته است.

انگار شهرک‌های صنعتی ما نه‌تنها اشتغال نداشته بلکه ریزش و تعدیل نیرو نیز شامل حال آن شده است. طبق اطلاعات برگرفته‌شده که در سطرهای ابتدای این مطلب به شما داده شد، سهم سبزوار و وضعیت صنعت آن کجا قرا دارد؟ آیا سهم ما از صنعت، تنها روی‌هم‌رفته باید ۵۱ واحد صنعتی باشد و تنها به سیمانمان اکتفا کنیم و حرف دیگری در وادی صنعت نداشته باشیم؟!

همه قبول داریم که ما در حوزۀ صنعت بسیار عقب هستیم و صنعت ما فعلاً جایی برای مانور ندارد اما آیا اداره صنعت و معدن نمی‌خواهد فکری اساسی بیاندیشد و تنها می‌خواهد به کارهای اداری روزانه‌ای که شاید چند کارمند ساده هم می‌توانند انجام دهند اکتفا کند؟! آیا وقت آن نرسیده انقلاب صنعتی عظیمی در این شهرستان برپا شود؟

اوضاع اداره صنعت و معدن

یادم می‌آید که برای انجام کاری به این اداره مراجعه کردم. باید اعتراف کنم میزان پاس دادن‌های اداری در این اداره رونق خاصی دارد. به تنها اتاقی که مراجعه نکردم تا کار موردنظر انجام شود آبدارخانه بود که چه‌بسا اگر به آنجا می‌رفتم شاید زودتر کار ما را راه می‌انداختند!

صنعت بخش بسیار مهمی از پتانسیل‌های موجود در یک شهرستان محسوب می‌شود. حتی برای اینکه به مرحلۀ استان شدن برسیم، این بخش نیز یکی از مواردی است که قطعاً تأثیر به سزایی در انجام این مقوله دارد. آیا می‌توان گفت که با این وضع انتظار می‌رود که نمرۀ خوبی در این حوزه به شهرستان ما داده شود؟!

قطعاً این‌چنین نخواهد بود و اگر حرکتی در این زمینه صورت نگیرد ما دچار بحران در این زمینه خواهیم شد. سهم سبزوار قطعاً باید بیش از این باشد. از تمامی مسئولین مربوطه می‌پرسیم، می‌توانید بگویید ما کجا قرار داریم؟

نه درست نه غلط اما زیرکانه…

گاهی آمار و ارقامی در شهرستان سبزوار به چشم می‌خورد و یا با گوش شنیده می‌شود که باکمی تفکر و اندیشه پی می‌بری که چطور و از کجا این آمار و ارقام و یا رتبه‌بندی‌ها آمده است که به چشم دیده نمی‌شود و حتی نمی‌توان درست بودن و یا واقعی بودن آن را احساس کرد؟

دقیق‌تر که می‌شوی و باکمی تحقیق و جستجو کشف می‌کنی که آمار و ارقام اشتباه نیست، اما درست هم نیست! برای همین است که نمی‌توان واقعی بودن آن را حس کرد. پس چطور این آمار را می‌توان اعلام نمود که به‌حساب آقایان برای شنوندگان توجیه داشته باشد؟
مثلاً همین چند وقت پیش بود که اعلام نمودند، سبزوار جایگاه سوم و یا حتی دوم را در خراسان رضوی ازلحاظ تعداد صنایع دارد و همچنین حجم سرمایه‌گذاری در سبزوار در حوزه صنعت پنج برابر شده است!

کمی که تأمل‌کنید، می‌توانید بفهمید باوجوداین همه بیکاری جوانان و صنعت ضعیف در سبزوار، کسب این جایگاه چقدر عجیب است و این سرمایه‌گذاری‌ها و یا سکوی سوم و یا دوم بودن چگونه کسب‌شده است که آب از آب در صنعت ما در بسیاری از موارد تکان نمی‌خورد و ما چیزی را احساس نمی‌کنیم!

قبلاً فکر می‌کردم لابد این هم مانند بسیاری از مواردی که به‌وفور در سبزوار ما دیده می‌شود و می‌توان نام برد برای دیدن و احساسش چشم بصیرت می‌خواهد که لابد ما نداریم. اما طی یک جستجو و صحبت با یکی از دوستانم در حوزۀ خبر متوجه شدم که آقایان در ادارۀ صنعت و معدن برای آمار دادن و رتبه و درجه اعلام کردن در حوزۀ صنعت، سبزوار بزرگ را در نظر می‌گیرند که شامل بخش‌های جوین، جغتای، ششتمد، روداب و سلطان‌آباد است.

لازم به ذکر است که هرکدام از این اسامی که گفته شد، خودشان هم‌اکنون شهر و یا شهرستان هستند و به دلیل اینکه هنوز اداره صنعت و معدن ندارند و یا هنوز راه‌اندازی نشده است زیر نظر سبزوار فعالیت می‌کنند. وگرنه همۀ همشهریان سبزواری ما و مسئولان شهرستان خوب می‌دانند که ما در صنعت ضعیف هستیم و بسیاری از شهرستان‌های اطراف، گوی سبقت را از ما ربوده‌اند.

دست‌مریزاد به مسئولان مربوطه که حداقل در این زمینه ذکاوت بالایی برای بالا بردن آمار و ارقامشان دارند و با ارائه آن دل بسیاری را شاد می‌کنند که ما مثلاً یک‌هوهی دچار تحول عظیمی در صنعت شده‌ایم و جزء رتبه‌های بالا هستیم اما درواقع ما تکان خاصی نخورده‌ایم؛ و جوانان ما همچنان بیکار، شهرک صنعتی ما همچنان بی‌فروغ و صنعت ما دچار مشکل است. ما حتی نمی‌دانیم که خود شهرستان سبزوار کجای جدول صنعت در خراسان رضوی قرار دارد!

آقای فرماندار نمی‌خواهید صنعت را تکانی دهید؟

شهرک صنعتی سبزوار از دیرباز علاوه بر مشکلات عدیده‌ای که داشته است دچار معضل گازرسانی و نبود تصفیه‌خانه است. فرماندار سبزوار جزء معدود کسانی ست که با توجه به اینکه قبلاً ریاست شرکت شهرک صنعتی سبزوار را بر عهده داشته است انتظار می‌رفت با توجه به اینکه از مشکلات این حوزه آگاه‌تر از سایر مسئولان مربوطه است، تحول بیشتری درزمینۀ صنعت اتفاق بیفتد.

زمانی که اعلام شد حکم فرمانداری شهرستان سبزوار به احمد برادران ابلاغ شده، تصور بر این بود که صنعت در این مقوله حتماً اوضاع بهتری پیدا خواهد کرد. اما باوجود زمان طی شده تاکنون، تفاوت چندانی در اوضاع شهرک صنعتی سبزوار ایجاد نشده است و انگار صنعت سبزوار با توجه به اینکه فرماندار شهرستان، از نزدیک مشکلات این حوزه را لمس و با آن دست‌وپنجه نرم کرده است متأسفانه در این حوزه تحول آن‌چنان خاصی ایجاد نکرده!

باوجود مشکلات فراوانی که ما در بخش صنعت در سطح شهرستان داریم، تکمیل نبودن شبکۀ گازرسانی و نبود تصفیه‌خانه از مشکلات و معضلات اصلی در این زمینه است که هنوز اتفاق شگرفی برای حل آن‌ها نیفتاده است. بازدید از شهرک صنعتی و تأکید بر رفع مشکلات جزء تشریفاتی است که در حوزۀ هر سمتی چه نمایندۀ مجلس باشی چه فرماندار صورت می‌گیرد، اما اصل مطلب این است که این تأکیدها چه زمانی به سرانجام خواهد رسید.

باوجود تصوراتی که می‌شد، انتظار می‌رفت فرماندار شهرستان سبزوار حداقل در حوزۀ صنعت انقلابی صنعتی هرچند کوچک برپا کند، ولی افسوس که صنعت مظلوم واقع شد!

در سال جدید باوجود وعده‌هایی که وی در مورد تکمیل گازرسانی و پیگیری برای جذب مطالبات ساخت تصفیه‌خانه برای شهرک صنعتی داده است منتظر می‌مانیم تا ببینیم آیا در این دو مورد اتفاقی رخ خواهد داد؟

یادمان نرود که نبود تصفیه‌خانه نه‌تنها مشکل شهرک صنعتی ما است بلکه در حوزۀ محیط‌زیست آسیب‌های جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت.