شکوه دموکراسی

سبزواریان – علی ششتمدی: جلسه علنی شورای منتخب شهر سبزوار هم با حضور خبرنگاران و اهالی رسانه برگزار شد. جلسه‌ای که از متن تا حاشیه حرف‌های زیادی برای گفتن داشت. اخبار مربوط به جلسه مدام توسط کانال و رسانه‌های سبزوار مخابره می‌شد و تصویر چنین صحنه‌ای که اهالی رسانه و اعضای شورای شهر در شرایطی شفاف، کنار هم نشسته بودند، باز خاطرات ماندگاری را برای شهر رقم زد.

***

خاطراتی که می‌توانست فراتر از یک صحنه در هر چند سال باشد. این تصویر به نظر نگارنده، «شکوه دموکراسی» را به رخ می‌کشید. فضایی که واژه به واژه، رفتار به رفتار و کنش و واکنش‌ها، همه زیر ذره‌بین بود. فضایی که اگر گسترش یابد، قطعاً مانع بزرگی بر سر زدوبندهای پشت پرده و فعالیت‌های زیرزمینی افرادی است که معمولاً از «جلوی چشم نبودن» حداکثر سود را می‌برند.

اما به‌هرحال در شرایط فعلی، ما آن‌قدر دموکراسی را تمرین نکرده‌ایم که بتوانیم از این فضاهای مناسب و ارزشمند حداکثر استفاده را ببریم. جلسه و در واقع «جلسه‌ها» حاوی نکات مهمی بود اما در این مطلب به‌صورت ویژه بر جلسه نهایی بیشتر متمرکز می‌شویم:

۱. اولین نکته مهم جلسه، تعداد قابل‌توجه کسانی بود که متن سخنرانی و نظرات خود را از روی کاغذ می‌خواندند. هرچند این مسئله تا حدودی مرسوم است و گاهی پیش می‌آید که مسئولی متنش را از روی کاغذ بخواند؛ ولی مقوله فراگیری محسوب نمی‌شود و طبیعی نیست که تعداد غالب یک جمع، آن‌هم اعضای شورای شهر؛ آن‌هم در جلسه انتخاب شهردار، این عمل را انجام دهند.
این نتیجه، در اثر عدم تسلط بر بیان و نیز عدم تسلط بر محتوای ارائه‌شده پیش می‌آید و طبیعی است که حضور اهالی رسانه برای کسانی که توانایی مناسب برای این کار را آن‌هم در حد موردنیاز ندارند، استرس ایجاد می‌کند.

۲. جلسه آخر که فرصت دفاع سیدعلی کوشکی از برنامه و کارنامه کاری‌اش بود، شلوغ‌ترین و به طبع موردتوجه‌ترین جلسه در میان چهار جلسه برگزارشده، بود. نکته جالب درباره این جلسه، کاری و مؤثر بودن هجمه‌ها و بی‌حالی دفاع‌ها از شهردار مستقر بود. درواقع به تحلیل نگارنده، فضای جلسه به‌شدت علیه کوشکی بود و اگر قرار بود با احتساب اتفاقات و سخن‌های جلسه، شهرداری انتخاب شود، قطعاً کوشکی این انتخاب نبود! اما بعد از جلسه معلوم شد، واقعیت رأی شورا، نه‌تنها علیه کوشکی نیست بلکه او از شانس قابل‌توجهی برای انتخاب برخوردار است. این تناقض حاصل دو نکته است: اول اینکه مدافعان کوشکی، دفاع مستدل و منطقی و قابل‌طرحی از عملکرد و برنامه او نداشتند تا در جلسه علنی و در محضر رسانه‌ها ارائه دهند و دوم: اتفاقات پشت‌صحنه و آنچه در خارج از جلسات رسمی می‌گذرد، بیش از اتفاقات داخل آن، در انتخاب شهردار و تصمیم مهم شورا تأثیرگذار است.

۳. نحوه نشستن اعضا، واکنش‌هایشان، لحن صحبت و … نشانه‌هایی بسیار آشکار از چیزی بود که در دلشان می‌گذشت. یک عضو شورا نیم‌خیز بود و تمام جلسه استرس داشت. دیگری با آرامش محتوای جلسه را گوش می‌داد و انگار تئاتر تماشا می‌کرد. دیگری خوابش می‌آمد و مدام با بی‌حوصلگی به سروصورت خود دست می‌کشید تا به همه حاضرین بفهماند که مهم‌ترین دغدغه او این است که «کی همه این‌ها تمام می‌شود؟». یکی هم مدام به کاغذهای اطرافیان نگاه می‌کرد و یکی دیگر چنان با تعجب به دهان فردِ گوینده نگاه می‌کرد که انگار صحبت‌های عجیب‌وغریب او را آن‌هم برای اولین بار می‌شنود! این‌ها همه اختیار خودشان بود و هر کسی می‌تواند تصمیم بگیرد پیامش را با نحوه نشستن به مخاطبان برساند؛ اما اگر کسی در چنین جلسه مهمی، سعی می‌کند با نحوه نشستن خود به همه حاضران توهین کند.

۴. سؤالات اعضای شورا پرسیده شد. قضاوت و تحلیل این پرسش‌ها باید به فرصتی و مجالی مفصل موکول شود؛ اما در حال حاضر می‌توان در این حد از آن‌ها پرسید: آیا برای انتخاب شهردار آینده، واقعاً به پاسخ این سبک پرسش‌ها احتیاج دارید؟ در واقع پرسش‌ها عموماً مصداقی بودند تا اساسی و اصولی. البته جناب کوشکی در ادامه طعنه‌ها و کنایه‌ها، هر ۹ عضو را متهم کردند که پرسش‌ها را به‌صورت مشترک از یک منبع و یک شخص تهیه کرده‌اند! در کل، جلسه؛ جای آنکه پرسش‌های شورا و پاسخ‌های شهردار باشد، طعنه‌های شهردار بود و موضع‌گیری‌های شورا!

۵. برایم سؤال بود که آیا محتوای جلسه، به‌اندازه‌ای که برای ما خبرنگاران اهمیت دارد، برای اعضای اصلی هم مهم است؟ دقت کردم و دیدم کمتر پیش می‌آید کسی یادداشت بردارد که امیدوار باشیم بعد از جلسه بنشیند این یادداشت‌ها را سر فرصت مطالعه و تحلیل کند و تصمیم بگیرد. حتی جز گوشی مسعود پسندیده، به مورد خاصی که نشانه‌ای از ضبط جلسه باشد بر نخوردم تا بفهمم وقتی یک عضو جلسه، برای پاسخ به تماس و یا مراجع، از جلسه خارج می‌شود و نیم ساعت بعد برمی‌گردد، چه طور می‌خواهد بخش ازدست‌رفته را دوباره مرور و تحلیلش را کامل کند؟

۶. در میان همه این نکات، عجیب‌ترین نکته این بود که سخنگوی شورا، ساکت‌ترین عضو جلسه بود! انتخاب این فرد به‌عنوان سخنگو، بسیار عجیب به نظر می‌رسید! گذشته از این، چه طور می‌شود کسی از گزینه شهرداری سؤال نداشته باشد؟ آن‌هم گزینه‌ای که یک سال است شهردار بوده و کلی کارنامه دارد؟ پس انتخاب با کدام داده انجام می‌شود؟

جلسات ارائه برنامه نامزدها و پرسش‌های اعضای شورا تمام شد. خوشبختانه با وجود تصمیم اولیه شورا، با فشار رسانه‌ها این جلسات علنی برگزار شد. حالا سؤال بزرگ اینجاست که با این روند، تصمیم‌گیری در چه کانالی هدایت می‌شود؟ مهم تصمیم نهایی نیست. مردم اعضای شورا را انتخاب و به آن‌ها اعتماد کرده‌اند و آن‌ها می‌توانند هر تصمیمی بگیرند. ولی مردم قضاوت خواهند کرد که این اعضا با چه ملاک‌هایی، در چه فرایندی و با چه سمت و سوگیری رأی داده‌اند و انتخاب کرده‌اند!

بحثی درباره اعضایی که مستقل وارد شورا شده‌اند و بدنه رأی سنتی داشته‌اند نیست. بحث درباره اعضایی است که نماینده نسل مدرن هستند و با فهرست‌ها و ائتلاف و در مسیر فکری جریان‌هایی خاص، موردقبول و محبوب مردم شده‌اند. این تصمیم برای مردم نشانگر این خواهد بود که این اعضا تا چه حد؛ پای شعارهای زیبای قبل از انتخاباتشان می‌مانند و به‌خصوص اعضای جدید که منتقد درجه‌یک شوراهای گذشته بودند ـ و در این راستا، سخنرانی‌های فراوان ابلاغ کردند ـ آیا همان مسیر گذشته شورا را انتخاب می‌کنند و پا جای پای اسلاف خود می‌گذارند؟ یا پای وعده‌هایشان به مردم استوار می‌مانند و رأی به چیزی می‌دانند که برای مردم بهتر است و بیشتر در راستای خواسته آن‌ها؟

در کنار همه این‌ها، این تجربه شیرین از همان «شکوه دموکراسی» که گفتم و نشان‌دهنده از حداکثر شفافیت بود، به دیگر ارگان‌ها و ادارت و نهادها و شخصیت‌ها هم تسری می‌یابد، یا در مورد شورای اسلامی شهر هم، باید به همین بسنده کنیم و این خاطره رفت تا چند سال بعد و فرصتی دیگری برای ارائه جلسه‌ای شفاف، در حضور اصحاب رسانه؟

منتشر شده در نشریه ستاره شرق – شماره ۸۲