صنعتی شدن سبزوار درست یا غلط

تلاش بر سر صنعتی شدن سبزوار در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین و داغ‌ترین مسائل و موضوعات این شهرستان تبدیل شده است. گذشته از مسائل انتخاباتی و سیاسی شاید یکی از مهم‌ترین دلایل صنعتی شدن شهر هم‌جوارمان است. وجود کارخانه‌های بزرگی مانند ایران خودروی خراسان، فعالیت کارخانه‌ها در دو شهرک صنعتی بزرگ عطار و خیام با ظرفیتی قابل‌توجه و کاهش تعداد بیکاران در این شهرستان به سبب وجود این صنایع سبب شده تا مسئولان، صاحب‌نظران و افراد مؤثر دیار بیهق نیز تمام گلابی‌های خود را در سبد صنعتی شدن سبزوار بگذارند. باوجود تلاش‌ها و اخذ مجوزهای مختلف برای تحقق این چشم‌انداز، اما هنوز سبزوار در این مسیر عقب‌تر از شهر هم‌جوارمان حداقل در حوزه صنایع مادر و بزرگ است؛ اما سؤال اساسی اینجاست که اگر در سبزوار صنایع مادر و قدرتمندی با سرمایه‌گذاری‌های چند ۱۰ میلیاردی ایجاد شود، آیا با وضعیت کمبود آب، کاهش علاقه و رغبت سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و کارمزد بالای تسهیلات بانک‌ها عایدی برای سبزوار به همراه دارد؟

گردشگری همچنان مغفول

در گزارش گذشته به موضوع اقتصاد گردشگری اشاره کردیم. مزیتی که همچنان در سبزوار مورد غفلت قرارگرفته و برنامه ریزان حوزه شهری هنوز برای آن ارزشی قائل نمی‌شوند. حتی اعتبارات اختصاص داده‌شده به حوزه گردشگری از اعتبارات موردنیاز برای خرید چهار حلقه لاستیک خودرویی برای یک اداره کمتر است. سؤال اینجاست که چرا با وجود یادمان‌های مذهبی، آثار و محوطه‌ای تاریخی، شخصیت‌های بزرگ، آیین‌ها، آداب‌ورسوم و غیره که برخی از آن‌ها قدمتی برابر با آثار تاریخی شهر هم‌جوارمان دارد، نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم؟ چرا تعداد گردشگران آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری، یادمان کاشفی و یا یخدان‌های معروف سبزوار به تعداد انگشتان کف دست نمی‌رسد؟ امروز از گردشگری با ابعاد مختلف آن به‌عنوان یک صنعت تمام‌عیار یاد می‌شود. درحالی‌که سبزوار محروم از مزیت‌های این صنعت سودآور است. اگر بخواهیم شاخص‌های رشد ماندگاری و تعداد مسافران در شهرستان را ارزیابی کنیم می‌توانیم مدت ماندگاری و اسکان زائران و مسافران در هتل‌ها و میهمان سراهای شهرستان بسنجیم. حوزه گردشگری نیازمند سیاست‌گذاری دقیق و درستی است. این سیاست‌گذاری بایستی بر اساس ظرفیت‌ها و نیازمندی‌های شهرستان در جهت جذب مسافران و گردشگران باشد. در حال حاضر شهرداری تنها نهادی است که می‌تواند در حوزه گردشگری شهری سرمایه‌گذاری کند که در کنار ایجاد اشتغال برای جوانان سود سرشاری را نیز در بردارد. شاید اگر درگذشته به‌جای اخذ مجوز احداث پتروشیمی و یا کارخانه‌ای بزرگ به درصد اخذ اعتبارات برای ایجاد منطقه‌ای گردشگری، مرمت آثار و غیره می‌بودیم امروز در کنار رونق اقتصاد این بخش شاهد احداث کارخانه‌هایی بزرگ با حضور سرمایه‌گذاران بزرگ‌تری می‌بودیم. بهانه امروز بی‌رونقی در بخش گردشگری سبزوار نبود سرمایه‌گذار است. شاید این پیشنهاد قدری خنده‌دار باشد اما اگر انجمنی از خیران دلسوز و صاحب‌نام در حوزه گردشگری به‌جای گروه‌هایی که به نام گردشگری به کام خودشان کار می‌کنند ایجاد شود، شاید زمینه برای جذب سرمایه‌گذار در شهرستان بیش‌ازپیش فراهم شود.

گیاهان دارویی

سبزوار از پیشینه کشاورزی برخوردار است. رونق کشت گیاهان دارویی در این منطقه سبزوار را به قطب پرورش این محصولات استراتژیک تبدیل کرده است. بر اساس آمارها زمینه برای کشت گیاهان دارویی در ۱۰۰ هزار هکتار از ر سبزوار فراهم است. کتیرا، کمای آنغوره و باریجه، زیره و گل محمدی ازجمله گیاهان دارویی است که در منطقه سبزوار زیر کت قرار دارد. در حال حاضر حدود هفت هزار هکتار از اراضی سبزوار زیر کشت گیاهان دارویی قرار دارد. تولید ۳ هزار تن انواع عرقیات گیاهی، ۸۰ تن بسته‌بندی ادویه و چاشنی، فعالیت ۵۰ واحد تولید دم‌نوش گیاهی، ۳۵۰ واحد عطاری، ۲ واحد ویژه زیره پاک‌کنی، ۴۰ مرکز مبادله عمده محصولات خام کشاورزی و ۵۰ کارگاه تولید عرقیات و فرآوری گیاهان دارویی در سطح منطقه ازجمله مزیت‌های توسعه کشت گیاهان دارویی در سبزوار است. با توجه به این ظرفیت مهم اقتصادی زمینه لازم برای ایجاد صنایع تبدیلی این حوزه نیز فراهم است. از سویی وجود دانشگاه حکیم سبزواری و مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی در این شهرستان ظرفیت علمی مطلوبی در حوزه تحقیقات گیاهان دارویی را فراهم کرده است. آمارها نشان می‌دهد حدود ۲۰ هزار تن از محصولات تولیدی گیاهان دارویی در این شهرستان به‌صورت خام وارد بازار عرضه و تقاضا می‌شود. یکی از الزامات مهم برنامه اقتصاد مقاومتی توجه به ظرفیت‌های اقتصادی هر منطقه است. ایجاد صنایع بزرگ قطع به‌یقین برای هر منطقه‌ای یک فرصت هم محسوب می‌شود. وجود سرمایه‌گذار، زیرساخت و مهم‌تر از آن صرفه اقتصادی سه ضلع مثلث سرمایه‌گذاری برای ایجاد یک صنعت بزرگ است. گیاهان دارویی ظرفیتی است که اگر نگاه ویژه‌ای به آن شود، هر سه ضلع را در خود منطقه به همراه دارد. حتی می‌توان از سرمایه‌گذاران خرد برای ایجاد کارگاه‌های فرآوری نیز دعوت کرد و در این عرصه گامی برداشت. تبدیل سبزوار به یکی از ۱۰ قطب پرورش گیاهان دارویی، وجود اراضی موردنیاز، پیشینه کشاورزی، صرفه اقتصادی کشت این محصولات، زمینه صادرات محصول فرآوری شده به خارج از کشور و ارز آوری ازجمله مزیت‌های توجه به این ظرفیت مهم اقتصادی است. اگر به‌جای ایجاد کارخانه‌ای که تأمین مواد اولیه آن نیازمند به دست‌گیری خارجی‌هاست به همین مزیت توجه شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟

سبزوار نبض بازرگانی شرق کشور

سبزوار در تاریخ ایران و استان خراسان رضوی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. دیرزمانی این دیار نبض بازرگانی شرق کشور محسوب می‌شد. بازرگانان گذشته از استان‌های مختلف از کشورهای همسایه هم برای انجام امور بازرگانی در این دیار حضور میافتند. امروز زمینه‌های بازرگانی شکل و شمایل دیگری به خود گرفته، اما بااین‌وجود سبزوار در قلب شاهراه تجارت شرق کشور قرار دارد. قرارگیری سبزوار در مسیر بین‌المللی، عبور روزانه ۲ هزار کامیون و تریلی ترانزیت از این مسیر، وجود فرودگاه و در آینده‌ای نزدیک راه‌آهن زمینه‌ای مناسب برای رونق بازرگانی در سبزوار فراهم کرده است. علیرغم این مزیت‌ها اما هنوز ظرفیت فرودگاه سبزوار آن‌گونه که باید موردتوجه قرار نگرفته است. مهم‌ترین اتفاقی که در این سال‌ها رخ‌داده افزایش تعداد پروازهای فرودگاه سبزوار است که آن‌هم با توجه به شرایط اقتصادی شرکت‌های ایرلاین و کشور گاهی تعطیل می‌شود؛ یعنی همه تلاش‌های مدیران و مسئولان شهرستان در این چند سال صرف برقراری پروازها شده درحالی‌که بایستی در کنار این موضوع مهم به توسعه فعالیت‌های فرودگاه در حوزه تجاری و بازرگانی نیز توجه می‌شد. برنامه‌ریزی بلندمدت و رایزنی برای ایجاد یک خط هوایی بازرگانی و البته ارزان‌قیمت برای جابه‌جایی محصولات کشاورزی و صنعتی از طریق فرودگاه سبزوار نکته‌ای است که برنامه ریزان شهرستان بایستی به آن توجه کنند. شنیده‌ایم مسئولان شهر هم‌جوارمان درصدد اخذ مجوز برای احداث فرودگاهی هستند. تصور کنید این فرودگاه ایجاد شود! آن‌ها در مدت کوتاهی از فرودگاه سبزوار در حوزه بازرگانی و مسافر پیشی خواهند گرفت.

راه‌آهن دیگر زیرساخت دیگری در حوزه رونق بازرگانی در سبزوار است که در آینده نزدیک صدای سوت قطار آن را خواهیم شنید. مدیران و برنامه ریزان حوزه اقتصادی شهرستان بایستی از هم‌اکنون برنامه‌ای برای بهره‌برداری از این ظرفیت مهم اقتصادی در حوزه جابه‌جایی بار و ترانزیت کالا از سبزوار داشته باشند. سرمایه‌گذاری در حوزه جابه‌جایی و بازرگانی اشتغالی برابر با احداث یک کارخانه را ایجاد می‌کند درحالی‌که دولت تنها در حوزه زیرساخت سرمایه‌گذاری می‌کند، بخش خصوصی با رغبت به این حوزه پرسود قدم می‌گذارد.

منطقه ویژه سبزوار، بندرگاهی اقتصادی

منطقه ویژه اقتصادی به محدوده جغرافیایی در داخل مرز کشور اطلاق می‌شود که قوانین تجاری حاکم بر آن تا حد زیادی در قیاس با سایر نقاط کشور از محدودیت کمتری برخوردار است. این مناطق دارای چهارچوب مناسبی به‌منظور ورود و شروع به فعالیت کارآفرینان است. زیرساخت‌های موجود در مناطق ویژه اقتصادی به‌گونه‌ای طراحی‌شده که شما دسترسی به انواع منابع آب و انرژی باقیمت مناسب داشته باشید. در مناطق ویژه اقتصادی هم امکان صادرات محصولات خود به خارج کشور و هم واردات آن به داخل کشور را دارید. سبزوار ازجمله ۱۳ منطقه در کشور است که منطقه اقتصادی آن در ۲۷ بهمن سال ۱۳۸۹ به دولت ابلاغ و در ۲۰ اسفندماه سال ۱۳۹۰ توسط هیئت دولت تصویب شد. این منطقه قرار بود در منطقه ۳۰ کیلومتری سبزوار در منطقه زعفرانیه این شهرستان و در زمینی به مساحت یک هزار و ۲۰۰ هکتار احداث شود. ایجاد این منطقه در توسعه تجارت و بازرگانی منطقه سبزوار و غرب خراسان رضوی تأثیر بسزایی دارد. اکنون هفت سال از زمان تصویب این منطقه می‌گذرد اما هنوز خبری از رفع مشکلات این منطقه و احداث آن نیست. منطقه ویژه اقتصادی سبزوار ازجمله مناطق ویژه‌ای است که تمام مزیت‌های موجود در مناطق ویژه  اقتصادی کشور در آن دیده‌شده و همین مزیت مهم سبب جذب سرمایه‌گذاران مختلف در این منطقه می‌شود. احداث این منطقه در برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی و تحرک در اقتصاد منطقه‌ای، صادرات محصولات مختلف غیرنفتی ازجمله محصولات کشاورزی منطقه، ایجاد اشتغال مولد و جذب و تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی مؤثر است. مجوز احداث این موسسه به بخش خصوصی و بنا به گفته مسئولان به موسسه آبادانی دیار سربداران واگذارشده که با توجه به گذشت هفت سال و محروم شدن سبزوار از این مزیت مهم اقتصادی بایستی اقدامی مؤثر در جهت احداث این منطقه با مشارکت سرمایه‌گذار دیگری برداشت. بازهم باید به این نکته اشاره کرد که اگر قرار بود این منطقه در شهر هم‌جوارمان ایجاد شود، اکنون وضعیت این منطقه چگونه بود؟

 چرا عقب‌مانده‌ایم

سیاست‌های غلطی که در گذشته توسط مسئولان به اجرا گذاشته‌شده و امروز هم بخشی از این سیاست‌های غلط توسط برخی ادارات همچنان دنبال می‌شود، از مهم‌ترین دلایل خروج سرمایه از سبزوار و ورود در شهر همسایه‌مان است. افراد صاحب‌نام زیادی هستند که سرمایه‌های خود را به این شهر برده‌اند و از نیروی کار این دیار برای گردش چرخ صنایع بهره گرفته‌اند. پای صحبت هرکدام از این سرمایه‌دارهای سبزواری که بنشینیم صحبت از سخت‌گیری‌های بی‌موردی می‌کنند که شاید در قانون هم از آن صحبتی نشده باشد! اینکه گاهی گفته می‌شود ادارات شهرستان با سرمایه‌گذار همراهی لازم را ندارد گزافه نیست. بخشی از این عدم همراهی‌ها مربوط به قبل از سرمایه‌گذاری و بخشی مربوط به پس از سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران زیادی را داریم که سبزواری‌اند، اما محصول تولیدی کارخانه‌های آن‌ها با برند شهرها و حتی استان‌های دیگری به بازار عرضه می‌شود. گذشته از این موضوع نبود برنامه‌ای مدون در حوزه اقتصاد سبزوار باعث شده در هر دوره‌ای ساز ناکوکی از سوی سیاسیون و برنامه ریزان در جهت رونق اقتصادی دیار کهن بیهق شنیده شود. سبزواری که روزی آواز خاص و عام در حوزه تجارت و بازرگانی بو، امروز با سیل بیکارانی روبه‌رو است که در انتظار نان شبی هستند. شکی نیست که وضعت اقتصادی کشور و استان روی شهرستان نیز اثرات منفی و مثبت خود را می‌گذارد، اما با همه این مشکلات می‌توان از فرصت‌های اقتصادی که در فصول مختلف برای این دیار ایجاد بهره‌برداری‌های درستی کرد.

*منتشر شده در شماره ۱۲۷ هفته نامه ستاره شرق