«نه» به فیلترینگ واقعیت جامعه

بهار امسال بود که به دستور مقامات قضائی پیام‌رسان تلگرام فیلتر شد و طی روزهای گذشته نیز از زبان سردار کمال هادیانفر، رئیس پلیس فتای ناجا احتمال فیلترینگ هوشمند اینستاگرام مطرح شد. وی در این مورد تأکید کرد: «وزارت ارتباطات سرویس جدیدی را طرح کرده که اگر این سرویس جدید بیاید می‌تواند با عبور از SSL جدید اینستاگرام، فیلترینگ هوشمند را در اینستاگرام ارائه دهد که اگر این طرح را ارائه دهد بخشی از محتوای مجرمانه کم می‌شود.» هادیانفر در مورد امکان رفع فیلتر از توئیتر نیز خاطرنشان کرد: «ما کاملاً مخالف رفع فیلتر توئیتر هستیم و دلایل خودمان را نیز در این خصوص ارائه داده‌ایم.» تصمیم‌گیری در این مورد به عهده کارگروه تعیین محتوای مجرمانه یا شورای عالی فضای مجازی است و هنوز در مورد چندوچون آن خبری در دست نیست؛ اما بااین‌حال چهره‌های سیاسی و دولتی سعی کردند که مخالفت خود را با این نوع تصمیمات نشان دهند. همین بود که روز گذشته علیرضا معزی، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت در صفحه توئیتری خود نوشت: «فیلترینگ اینستاگرام؟ ماهواره را ممنوع کردیم، حالا بعضی از حزب‌اللهی‌ترین‌ها هم ماهواره دارند! مدافعان سرسخت فیلترینگ تلگرام هم این روزها با توجیهی مثل فعالیت در هاتگرام، بازگشته‌اند! توئیتر فیلتر است، اما عالی‌ترین مقامات هم در این شبکه حضور دارند! وقت تصمیمی شجاعانه نرسیده است؟» مسئله اینجاست که فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی گفته بود که در صورت عدم همکاری اینستاگرام امکان فیلترینگ آن وجود دارد. وی تصریح کرد: «اینستاگرام هم اگر همکاری نکند به سرنوشت تلگرام دچار می‌شود، البته اینستاگرام قسمت مخفی شهروندی ندارد و همه‌چیز در آن دیده می‌شود. درحالی‌که در تلگرام حوزه‌های مخفی شهروندی وجود داشت یعنی پرایوت چت و گروه‌های کوچک وجود داشت که مخفی بودند، اما در اینستاگرام همه‌چیز دیده می‌شود و بیشتر جنبه بولتنی دارد، اما به‌هرحال فیلترینگ اینستاگرام هم قابل‌بررسی است و آن احتمالی که در خصوص تلگرام به آن خبرنگار گفتم در اینجا هم صدق می‌کند».

تناقض‌های رفتاری

بعد از فیلتر تلگرام، دستور اکید داده شد که نهادهای دولتی از تلگرام خارج شوند و به شبکه‌های اجتماعی جدیدی که موردحمایت رسمی بود، بروند. خبرگزاری فارس یکی از همین مخالفان سرسخت بود که بعد از حمایت سفت‌وسخت از فیلترینگ تلگرام بعد از ۶ ماه به این پیام‌رسان بازگشت. البته با طرح این بهانه که نسخه‌های داخلی تلگرام فیلتر نیستند. به نظر می‌رسد که این خبرگزاری نیز نمی‌تواند تعداد بالای کاربران تلگرام را نادیده بگیرد. چیزی که پیام تیرانداز، مدیرعامل خبرگزاری فارس آن را استفاده از تمام ظرفیت‌های قانونی برای ارتباط با مخاطبان خوانده بود. وی در جلسه شورای مدیران خبرگزاری فارس دراین‌باره گفته بود: «مهلت اعلام‌شده به نسخه‌های داخلی تلگرام (طلاگرام و هاتگرام) پایان‌یافته و با توجه به ادامه فعالیت عادی و بدون اعمال فیلترینگ این پیام‌رسان‌ها، ظاهراً مشکل مجوز آن‌ها توسط وزارت ارتباطات برطرف شده است و بنابراین ما هم منعی هم برای ادامه فعالیت در آن‌ها نمی‌بینیم.» درعین‌حال بسیاری از چهره‌های سیاسی و مسئولان کشور نیز همچنان به فعالیت در توئیتر ادامه می‌دهند. مسیری که به‌طور غیرمستقیم دلالت بر پذیرش فعالیت فیلترشکن‌ها از سوی مسئولان دارد. درعین‌حال فیلترینگ تلگرام نیز نتوانست ریزش آن‌چنانی در مخاطبان این پیام‌رسان ایجاد کند. بعد از مسدود شدن این پیام‌رسان ایجاد برنامه‌هایی مثل هاتگرام و تلگرام طلایی عملاً راه بازگشتی از تصمیم پیشین بود. وزارت ارتباطات و قوه قضائیه این دو پیام‌رسان را قانونی دانستند. این در حالی بود که در حکم فیلترینگ تلگرام اشاره شده بود: «اعمال مسدودسازی تلگرام باید به نحوی اجرا شود که محتوای شبکه مذکور با هیچ نرم‌افزاری (اعم از فیلترشکن و نظایر آن) در کشور قابل‌دسترس نباشد».

طلاب هم وارد گود شدند

بااین‌حال هنوز هم طلاب حوزه علمیه قم به این روند معترض هستند. مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه وضعیت فضای مجازی در کشور را بغرنج و اسفبار دانسته و اجرای فوری قانون مسدودسازی تلگرام و جلوگیری کامل از فعالیت فیلترشکن‌ها، به‌ویژه فعالیت دو پوسته تلگرام طلایی و هاتگرام را خواستار شد. در بخشی از این نامه آمده است: «جناب آیت‌الله آملی لاریجانی، ریاست محترم قوه قضائیه؛ باملاحظه مطالب ذکرشده، طلاب و فضلای انقلابی حوزه علمیه قم که جمعی از آن‌ها از شاگردان حضرت‌عالی هستند، دو خواسته مشخص از مجموعه تحت امر جنابعالی دارند؛ اجرای فوری قانون مسدودسازی تلگرام و جلوگیری کامل از فعالیت فیلترشکن‌ها، به‌ویژه فعالیت دو پوسته تلگرام طلایی و هاتگرام و فراهم کردن مقدمات مسدودسازی شبکه‌های خارجی مغایر با قوانین کشور، به‌ویژه اینستاگرام که فساد آن از جهاتی بیش از تلگرام است». مدتی است که برخی مانند وزارت ارتباطات از تلاش برای رفع فیلتر توئیتر سخن می‌گویند. بااین‌حال در این روزها احتمال فیلترینگ اینستاگرام نیز پیش کشیده شده است. هر چه هست باید دید که آیا سرنوشت اینستاگرام نیز به سرنوشت تلگرام دچار می‌شود. سناریویی که بعد از دی‌ماه سال گذشته در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار گرفته است.