نگاهی گذرا بر سفر عالم جلیل‌القدر، شیخ طبرسی به سبزوار

نام این عالم بزرگوار «فضل»، نام پدرش «حسن»، کنیه‌اش «ابوعلی» و ملقب به «امین‌الدین» و «امین الاسلام» و مشهور به «طبرسی» است. طَبرسی (به فتح طاء و سکون باء) منسوب به طبرسی که امروز «تفرش» از استان مرکزی، از توابع اراک است و در آن زمان از نواحی مهم قم بوده است و آنچه که طبرسی را به طبرستان مازندران نسبت داده‌اند مطابقتی با واقعیت ندارد.

در مورد ولادت آن عالم بزرگوار اختلاف است. سال‌های ۴۶۰-۴۷۰ هجری قمری و ۴۶۸-۴۶۹ را گفته‌اند و زادگاهش طوس بوده که بیشتر از ۵۰ سال عمر خود را در طوس بوده است. استعداد ذاتی فوق‌العاده‌ای داشت و این عشق و علاقه به تحصیل او عاملی مهم در رشد سریع و دست بافتن به مدارج علمی وی بود و از محضر اساتید بزرگی همچون «ابوالوفاء شیخ عبدالجبار مفید رازی»، «شیخ موفق‌الدین حسین بن واعظ بکرآبادی جرجانی»، «سید محمد بن حسین حسینی قصبی جرجانی» و «شیخ ابوالحسین عبیدا… بن محمد بن حسین بیهقی» بهره برد.

هجرت به سبزوار

در سال ۵۲۳ هجری عده‌ای از دوستان و علاقه‌مندان شیخ طبرسی که در سبزوار بودند از وی تقاضا کردند که به سبزوار هجرت کند. او دعوت آنان را پذیرفت و راهی سبزوار شد و ۲۵ سال از عمر پربرکت خود را در سبزوار گذراند. در طول اقامتش در سبزوار تألیفات گران‌بهایی را از خود به یادگار گذاشت که تا ۱۹ تألیف برای او ذکر نموده‌اند؛ از جمله:

1. «اعلام‌الوری باعلام‌الهدی» که این کتاب در فضائل ائمه هدی (ع) و احوال ایشان است که در سال ۱۳۱۲ در ایران به چاپ رسید.
2. «رساله حقایق‌الامور»
3. «الجواهر» که در علم نحو است.
4. «تفسیر مجمع‌البیان» که در سال ۵۲۸ هجری به بعد که سن او به بالای ۶۰ سالگی رسیده بود، تألیف نمود و در ذی‌القعده ۵۳۶ هجری تألیف آن را پایان داد.

در طول این مدت در سبزوار به تشکیل حوزه و تدریس، تعلیم و تربیت شاگردانش پرداخت. از جمله شاگردان شیخ طبرسی می‌توان به فرزندش «رضی‌الدین ابونصر حسن بن فضل»، «ابن شهرآشوب»، «شیخ منتجب‌الدین»، «شاذان بن جبرئیل» و «سید ضیاءالدین فصل ا… راوندی» می‌توان اشاره کرد.

خاندان طبرسی از علم و فضیلت و تقوی برخوردار بودند به‌ویژه فرزندان وی دارای شهرت خاصی بودند که به بعضی از خاندان این بزرگوار اشاره می‌کنیم:

1. «شیخ رضی‌الدین ابونصر حسن»، پسر طبرسی که از بزرگان و علمای قرن ششم است و مؤلف کتاب‌های معروف و ارزنده «مکارم‌الاخلاق» و «جامع‌الاخبار» است.
2. «علی طبرسی» پسر دیگر طبرسی
3. «علی بن حسن» نواده شیخ طبرسی از علمای به نام عصر خود بود و مؤلف کتاب «مشکوه‌الانوار» است.

رحلت یا شهادت شیخ طبرسی

سرانجام این عالم برجسته، پس از عمری بابرکت در دهم ذی‌الحجه ۵۴۸ هجری در سن هشتاد سالگی چشم از جهان فرو بست و به سرای ابدی شتافت.

بعضی مورخان گفته‌اند طبرسی به دست حکام جور زمان خود به شهادت رسیده است. «محدث نوری» گفته است احتمال دارد او را به زهر شهید کرده باشند. درهرصورت رحلت یا شهادت وی در سبزوار بوده است و پیکر مطهرش را به مشهد مقدس انتقال داده‌اند و هم‌اکنون مقبره شیخ طبرسی در دویست و پنجاه متری شمال شرقی حرم مطهر امام رضا (ع) واقع شده است و زیارتگاه مؤمنین و مورد احترام مسلمانان قرار گرفته است.

روانش شاد و خداوند، مقامات عالی‌اش را متعالی گرداند.

منبع: کتاب «شناسایی علمای اسلام» نوشته: «ابوالقاسم رزاقی»

*منتشر شده در شماره ۱۹ خفته نامه ستاره شرق