پالایش پساب تصفیه‌خانه سبزوار، در پیچ و خم جذب سرمایه

سبزوار با ۲۵۰ هزار نفر جمعیت، سومین شهر بزرگ خراسان رضوی محسوب می‌شود که دارای شبکه ۵۰۰ کیلومتری شبکه جمع‌آوری فاضلاب و ۱۰۰ هزار مشترک است. 

پوشش شبکه فاضلاب در این شهر به ۹۶ درصد رسیده است و با توجه به افزایش اشتراک و مصرف آب از سوی شهروندان سبزواری، تنها تصفیه‌خانه این شهر ظرفیت لازم برای تصفیه مناسب فاضلاب را ندارد و برای تهیه پساب سالم از فاضلاب کافی نیست.

این در حالی است که ۴۰۰ کشاورز منطقه در قالب شرکت کشاورزی، پساب این تصفیه‌خانه را از آبفای سبزوار خریداری و برای آبیاری زمین‌های زراعی خود مصرف کرده و محصولاتی از جمله جو، گوجه فرنگی، خیار و مانند آن تولید می‌کنند.

شرایط کنونی، وضعیت امنیت غذایی و بهداشت مردم سبزوار را به کیفیت پساب فاضلاب این شهر مرتبط می‌کند و حال آنکه مسئله کیفیت پساب سبزوار، همواره با فراز و فرودهایی همراه بوده است.

فاضلاب تصفیه شده سبزوار استاندارد نیست

بررسی وضعیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و نتظارت بر آن بر عهده محیط زیست است و با توجه به استانداردهای سختگیرانه زیست محیطی این بخش و ضرورت جلوگیری از آلودگی منابع آبی، بهبود کیفیت پساب خروجی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بسیار حائز اهمیت است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست سبزوار درباره وضعیت فاضلاب این شهر گفت: آزمایش‌ها نشان از آن دارد که پساب خروجی از تصفیه‌خانه فاضلاب شهر سبزوار از استانداردهای زیست محیطی لازم برخوردار نیست.

حمیدرضا صادقی افزود: با توجه به اینکه این پساب برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد در درجه اول باید استانداردهای زیست محیطی مربوط به سازمان حفاطت محیط زیست، که برای فضای سبز منظور شده رعایت شود و در درجه دوم استانداردهای وزارت جهاد کشاورزی برای آبیاری اراضی کشاورزی نیز مورد توجه قرار گیرد با این رویکرد که استانداردهای وزارت جهاد کشاورزی نمی‌تواند ناقض استانداردهای زیست محیطی باشد.

وی ادامه داد: اداره حفاطت محیط زیست به‌عنوان دستگاه نظارتی و در راستای وظایف قانونی خود آزمایش‌های مختلفی را بر روی پساب فاضلاب انجام می‌دهد که اکسیژن خواهی شیمیایی(COD)، اکسیژن خواهی زیستی(BOD)، کل ذرات معلق(TSS)، کل ذرات محلول(TDS)، میزان قلیایی و یا اسیدی بودن (PH)، کدورت (TU) و همچنن هدایت الکتریکی (EC) مهمترین شاخص‌هایی است که در این آزمایش‌ها اندازگیری می‌شود. 

رئیس اداره حفاظت محیط زیست سبزوار خاطرنشان کرد: بر اساس آخرین آزمایش این اداره شاخصCOD پساب تصفیه‌خانه فاضلاب این شهر سه برابر استانداردهای زیست محیطی بوده که نشان از آلودگی پساب مذکور و نامناسب بودن آن برای مصارف کشاورزی دارد.

تصفیه‌خانه سبزوار گنجایش فاضلاب ورودی را ندارد

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سبزوار گفت: تصفیه‌خانه کنونی در سال ۱۳۹۴ با ظرفیت ۱۵ هزار متر مکعب در شبانه‌روز مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

حسین ریاضی افزود: تصفیه‌خانه سبزوار در حال حاضر از بهترین روش تصفیه یعنی «برکه تصفیه» برخوردار است که فرایند به صورت کامل طبیعی است و تصفیه بر اساس آنچه که طبیعت حکم می‌کند، انجام می‌شود.

وی ادامه داد: در این روش از نور خورشید، جریان باد، نگهداری و ذخیره‌سازی و فعالیت‌های میکروارگانیسمی برای تصفیه استفاده می‌شود و سپس با تخمیر و انجام فرایندهای بی‌هوازی، فاضلاب به پساب قابل استفاده در مباحث غیربهداشتی از جمله مصارف صنایع و کشاورزی تبدیل می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سبزوار تصریح کرد: هم اکنون سالانه بیش از ۱۰ میلیون متر مکعب و به صورت روزانه حدود ۲۷ هزار متر مکعب فاضلاب به تنها تصفیه‌خانه شهر، که در پایین دست شهر واقع است، روانه می‌شود.

وی افزود: این در حالی است که ظرفیت تصفیه‌خانه مذکور ۱۵ هزار متر مکعب در شبانه‌روز است و این مسئله باعث می‌شود که امکان تصفیه کامل فاضلاب وجود نداشته باشد.

ریاضی ادامه داد: اگر شرایط طبیعی مهیا باشد، تصفیه خانه خروجی مطلوب‌تری خواهد داشت اما چون تابع شرایط جوی است به صورت معمول در فصول سرد کارآیی آن به نحوی کمتر می‌شود و در فصول گرم راندمان آن افزایش پیدا می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: البته در فصول سرد مصرف آب کمتر و به تبع آن ورودی تصفیه‌خانه نیز کمتر از میزان تابستانی آن است و از این رو این فرصت به تصفیه‌خانه داده می‌شود که برای تصفیه یک فرایند مطلوبی را در حد قابل قبول داشته باشد.

اجرای مدول دوم تصفیه‌خانه ۶ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سبزوار افزود: روش سرمایه‌گذاری بستگی به مدل تصفیه‌خانه و نحوه برگشت سرمایه سرمایه‌گذار پیش‌بینی می‌شود اما پیش‌بینی‌ها و برآوردهای اولیه از آن نشان دارد که اجرای مدول دوم تصفیه‌خانه این شهر نیازمند ۶ هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری است.

وی خاطرنشان کرد: البته میزان سرمایه‌گذاری به زمان انعقاد قرارداد نیز بستگی دارد و در سال آینده ممکن است این رقم افزایش داشته باشد.

ریاضی افزود: هم اکنون ۲ شرکت فولاد بیهق سبزوار و شرکت فراسان با شرکت در فراخوان برای اجرای طرح مدول دوم تصفیه‌خانه اعلام آمادگی کرده‌اند، که فرآیند آن در حال انجام است.

آب مصرفی و نوع تولید محصولات زراعی باید مدیریت شود

فرایند حذف مواد آلاینده از فاضلاب را، تصفیه فاضلاب می‌گویند. این فاضلاب می‌تواند یک فاضلاب بهداشتی خانگی یا فاضلاب صنعتی باشد که فرآیند تصفیه آن برای بهره‌برداری در بخش کشاورزی دارای اهمیت است. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان رضوی در این باره گفت: این موضوع  پیچیده ای نیست و بارها مطرح بوده و در کل کشور چنین نیز است که شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب از تصفیه‌خانه‌ها جلوتر است.

علیرضا طاهری افزود: روش برکه تثبیت، روش اصلی تصفیه فاضلاب است که از زمان ورود فاضلاب تا خروج آن بین ۱۲ تا ۲۸ روز طول می‌کشد.

وی ادامه داد: این در حالی است که هم اکنون روزانه ۴۰۰ لیتر فاضلاب به تصفیه‌خانه سبزوار وارد می‌شود و ۲۵۰ لیتر از آن خارج می‌شود که نشان از فشار زیاد بر آن و در اصطلاح “آورلود” بودن تصفیه‌خانه دارد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان رضوی تصریح کرد: وجود سه آیتم BOD ،COD و تخم انگل در پساب نگران کننده است که البته برای مدیریت آن نیز راه‌حل‌هایی وجود دارد و در مورد مشابه از جمله در “کشَف رود” مشهد اجرا شد.

وی افزود: در مرحله نخست باید شرکت آبفا برای ارتقای تصفیه‌خانه اقدام کند و سامانه هوادهی را هرچه سریع‌تر و به صورت هوادهی از بالا اجرایی کند.

طاهری ادامه داد: همچنین جهاد کشاورزی باید ضابطه‌هایی برای مصرف آب کشاورزان قرار دهد و نوع محصول کشت شده را مدیریت کند تا با این آب محصولات خوراکی نظیر خیار، گوجه، بامیه و مانند آن آبیاری نشود.

ارتقای تصفیه ‌خانه مستلزم برآورد هزینه است

مدیرعامل آبفای سبزوار گفت: ارتقای تصفیه‌خانه بحثی است که مستلزم سرمایه‌گذاری است و همچنین باید تلفیق ۲ روش تصفیه در آن امکان‌سنجی شود.

ریاضی افزود: باید مطالعه کرد که اجرای روش لجن فعال با تاسیسات کنونی امکان دارد و میزان اختلاف سرمایه‌گذاری آن با سرمایه‌گذاری برای احداث مدول جدید چقدر اختلاف دارد و کدام به صرفه‎‌تر است.

وی ادامه داد: البته روشی را در سبزوار برای افزایش راندمان توسط شرکت‌های دانش بنیان، بخش دانشگاهی و پژوهشگران سبزوار برای اولین بار در کشور اجرا کردیم. که در این روش با استفاده از یک ربات شناور، لجن‌های کف برکه تثبیت، تخلیه و باعث می‌شود راندمان افزایش پیدا کند.

وی افزود: با اجرای این روش استان‌های دیگر خواستار استفاده از آن شدند و حتی برخی استان‌ها خواستار انتقال علم و تجربه از سبزوار بودند که از جمله می‌توان به استان‌های قزوین و فارس اشاره کرد.

ریاضی ادامه داد: همچنین ارتقای تصفیه‌خانه در دستور قرار دارد و ۳۰۰ میلیارد ریال برای ایجاد هوادهی مصنوعی آن در نظر گرفته‌ایم.

در شرایط آورلود، باید به حداقل استانداردها اکتفا کرد

معاون استاندار و فرماندار ویژه سبزوار نیز در این رابطه گفت: هم اینک تصفیه‌خانه در شرایط آورلود (تحت فشار زیاد) است و از سوی دیگر رها کردن فاضلاب بدون همین حداقل تصفیه، برای محیط زیست بسیار مضر است.

حسین ابراهیمی کردیانی افزود: هم اکنون پساب تصفیه‌خانه شرایط غیربهداشتی دارد اما در شرایط اضطرار باید حداقل‌ها و کف انتظارات را در نظر گرفت.

وی ادامه داد: در حال حاضر تصفیه‌خانه با تمام ظرفیت خود و در بالاترین سطح ممکن در حال تصفیه است و بیش از این امکان کنترل آن مقدور نیست.

فرماندار سبزوار با اشاره به اینکه خروجی کنونی پساب با هر کیفیتی، بهتر از نبود هیچ تصفیه‌ای است، تصریح کرد: بنابراین باید حداقل‌های استاندارد محیط زیستی مورد موافقت قرار گیرد و در عین حال اگر راه حل و راهکاری وجود دارد، بیان شود.

تصفیه‌خانه توحیدشهر امسال به بهره‌برداری می‌رسد

مدیرعامل آبفای سبزوار تصریح کرد: تصفیه‌خانه فاضلاب توحیدشهر، واقع در پایین دست این منطقه تاکنون با هزینه ۳۰۰ میلیارد ریال به اجرا درآمده است که بیش از ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

ریاضی افزود: آغاز به کار این تصفیه‌خانه، با گنجایش ۱۵ هزار مترمکعب، باعث می‌شود تا فاضلاب توحیدشهر از حجم ورودی به تصفیه خانه کنونی جدا شده و کاهش پیدا کند که تا حدودی مشکل را رفع می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: امید است در سال جاری تصفیه‌خانه توحیدشهر به بهره‌برداری برسد تا بخش مهمی از مشکلات این حوزه برطرف شود.

به نظر می‌رسد توسعه سریع فاضلاب سبزوار و پوشش ۹۶ درصدی آن که در سطح کشور ممتاز است، و از سویی نبود توسعه هماهنگ با آن در بخش تصفیه‌خانه موجب بروز مشکلاتی شده است و بر این اساس و با توجه به وضعیت کنونی که تصفیه‌خانه زیر فشار بار اضافی شدیدی قرار دارد، امکان تصفیه مطلوب و رعایت دقیق استانداردها در آن وجود ندارد.

فعالیت تصفیه‌خانه توحیدشهر، اگرچه ممکن است حجم عظیمی از فاضلاب کنونی را، که مربوط به توحیدشهر است در خود بپذیرد، اما با توجه به اینکه شهر سبزوار بسیار بزرگتر از توحیدشهر، به‌عنوان یکی از شهرک‌های اقماری آن، است، تمام مشکلات این بخش رفع نخواهد شد.

بر این اساس به نظر می‌رسد بهترین گزینه برای استفاده از پساب فاضلاب سبزوار، مدیریت آن برای استفاده در کشاورزی غیرخوراکی و نظارت بر تولیدات این بخش است تا از این راه سلامت و بهداشت مردم سبزوار در کوتاه مدت تامین شود.

همچنین ایجاد مدول دوم تصفیه‌خانه سبزوار باید با قید اضطرار و با سرعت و حساسیتی بیشتر از دیگر طرح‌های عمرانی در دستور کار قرار گیرد، تا از میزان آلودگی خطرناک پساب تولیدی، که مورد استفاده کشاورزان نیز قرار می‌گیرد، کاسته شود.