چرا جامعه ایران افسرده است؟

استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با «پایگاه خبری تحلیلی سلام نو» در خصوص علل افسردگی جوامع گفت: در صورتی که ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و… در جایگاه خود قرار نگرفته باشند و به وظایف خود عمل نکنند، جامعه از حالت تعادل خارج می‌شود.

مصطفی پودراتچی در ادامه گفت: نقص در هر کدام از این ساختارها می‌توانند عاملی برای افسردگی جامعه باشد. هنگامی که از ساختارهای یک جامعه سخن می‌گوییم، باید توجه داشته باشیم که بخش مهمی از این ساختارها را حاکمیت تشکیل می‌دهد. پول، درآمد، زمین، رسانه، قدرت و… همه در دست حکومت‌ها است و حکومت می‌تواند شادی را در جامعه ایجاد کند و بالعکس.

ارتباط فضای باز سیاسی و افسردگی اجتماعی

وی افزود: زمانی که نهادهای مسئول در یک جامعه به وظایف خود عمل نکنند و ارگان‌هایی که وظیفه ایجاد شادی را در جامعه دارند در راه شادی مردم تلاش نکنند، جامعه روز به روز افسرده‌تر می‌شود. در جامعه‌ای که ساختارهای ضد افسردگی فعال نباشند، افسردگی نمود پیدا می‌کند. هنگامی که زمینه‌های ازدواج، تحصیل، تفریح و… وجود نداشته باشند، مردم جامعه راه افسردگی را پیش می‌گیرند. مثلا بیکاری فشار روانی بسیاری را بر مردم وارد می‌کند.

پودراتچی به پایگاه خبری تحلیلی سلام نو گفت: شرایط اجتماعی بر محیط شخصی غلبه دارد. در جامعه‌ای که امنیت اجتماعی ، امکان تفریحات سالم یا حتی دیر وقت در خیابان بدون بروز مشکل قدم زدن و… وجود نداشته باشد، مردم تنها به مسائل و مشکلات خود می‌پردازند که این امر زمینه افسردگی را افزایش می‌دهد. هنگامی که فضای باز سیاسی وجود نداشته باشد، و مردم در بیان عقاید خود ناتوان باشند، حزب آزادی که مردم در آن تبادل نظر داشته باشند وجود نداشته باشد، سکوت رخ می‌دهد که منجر به افسردگی می‌شود.

این جامعه شناس در خصوص پیامدهای افسرگی اجتماعی گفت: اعتیاد محصول جامعه افسرده است. دلیل این که قرص‌های آمفیتامین با نام قرص شادی در جوامع گوناگون عرضه می‌شود، همین امر است. باند مواد مخدر از افسردگی جامعه امروزی آگاهی دارد و با تغییر نام به قرص شادی، سعی در جذب مردمی که در جست و جوی شادی هستند دارد.

جامعه افسرده به دنبال مواد مخدر می‌رود

وی در خصوص ویژگی‌های جامعه افسرده توضیح داد: جامعه‌ای افسرده است که شادی می‌طلبد و با مصرف مواد مخدر سعی در ایجاد آن دارد. از دیگر پیامدهای جامعه افسرده، پیری زودرس افراد جامعه است. در جامعه «شدن» موجب سرزندگی و «نشدن» باعث افسردگی می‌شود. جامعه‌ای که راهش برای شدن باز باشد و افراد بتوانند به خواست‌های خود دست یابند، شاداب است اما جامعه‌ای که رسیدن به خواست‌هایش غیر ممکن باشد، کودکان کار و خیابان زیاد و رو به افزایش باشند، ساختارها نادرست باشند و امکان رشد وجود نداشته باشد، مردم رو به افسردگی می‌روند.

وی در خصوص تاثیر فاکتورهای اقتصادی در افسردگی جامعه گفت: بستگی به فضای اعتقادی جامعه دارد. در جامعه‌ای که افراد به قسمت اعتقاد دارند و مذهبی هستند، هر قدر هم با فقر روبه‌رو شوند، خود را به دست قسمت می‌سپارند و بر این باورند که این شرایط به خواست خدا و امتحانی از سوی اوست. در این جامعه فقر افسردگی نمی‌آورد. اما در جوامعی که این اعتقادات وجود نداشته باشد، فقر به شدت بر افراد جامعه اثر می‌گذارد.

وی توضیح داد: افرادی که درگیر مشکلات اقتصادی می‌شوند، فشارهای روانی بسیاری را تحمل می‌کنند. احساس اختلاف میان خود و طبقه مرفه و این که در راه دست یابی به علایق خود ناتوانند، گاه منجر به بروز افسردگی شدید می‌شود. آنها هر رستورانی را نمی‌توانند بروند، هر لباسی را نمی‌توانند بپوشند و…. این امر در مقابل افرادی است که به جهان دیگر و قسمت باور دارند و معتقدند که در جهانی دیگر آسایش خواهند یافت. به همین سبب مشکلات اقتصادی را راحت‌تر تحمل می‌کنند. اما باید توجه داشته باشیم که در نهایت به گفته مولای متقیان «فقر از هر دری وارد شود، ایمان از در دیگر خارج می‌شود.»

اختلاف طبقاتی؛ زمینه‌ای برای افسردگی اجتماعی

وی افزود: هنگامی که عده‌ای در جامعه افسرده می‌شوند، بر دیگر افراد هم تأثیر می‌گذارند. هنگامی که در یک جامعه جلوی آزادی‌ها گرفته می‌شود و افراد در رسیدن به علایق خود ناتوانند، همه در درون خود فرو می‌روند، محافل خصوصی و ارتباطات محدود می‌شود و این امر باعث ایجاد نوعی انفعال در جامعه می‌شود که ابتلا به افسردگی را بالا می‌برد و در نهایت روند افسردگی را افزایش می‌دهد.

پودراتچی در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیر صنعتی شدن جوامع در رشد افسردگی جامعه گفت: در جوامعی که در راه صنعتی شدن دچار مسئله اختلاف طبقاتی شده است و نتوانسته است عدالت اجتماعی را به اجرا بگذارد، افراد فرودست دچار افسردگی می‌شوند. به خصوص زمانی که مکانیزم‌های ضد افسردگی فعال نباشند و زمینه‌های بروز افسردگی وجود داشته باشد.

وی در پایان گفت: در جامعه‌ای که روزنامه‌ها تعطیل می‌شوند، اختلاس انجام می‌گیرد، امنیت اجتماعی وجود نداشته باشد، بیکاری غوغا کند، امکان تحصیل و پیشرفت اندک باشد، زمینه‌های افسردگی رو به رشد می‌رود. همچنین در جوامع صنعتی که کارگران با محصولات نهایی ساخته دست خود نا آشنا هستند، دچار از خود بیگانگی می‌شوند و این امر از مهمترین عوامل افسردگی در جوامع صنعتی است.