یک تاریخ سلام

گزارشی از بی‌توجهی‌ها به ظرفیت‌های فرهنگی-گردشگری مناره خسروگرد

ستاره شرق، موسی‌‌الرضا وثوق: میل خسروگرد، بلندترین سازه تاریخی استان خراسان رضوی با قدمتی نزدیک به هزار سال، از ظرفیت‌های مهم فرهنگی، تاریخی و گردشگری دیار سربداران است. این روزها حال این یادگار خسروگرد قدیم، خوب نیست؛ نه تنها هیچ فرد یا افرادی برای راهنمایی گردشگران و بازدیدکنندگان در محل این اثر تاریخی حضور ندارند که در مسیر مناره هم هیچ تابلو یا راهنمایی برای یافتن میل خسروگرد موجود نیست. در تاریکی شب دید ندارد و به نظر می‌رسد به‌طورکلی، این اثر تاریخی به حال خود رها شده است.

این در حالی است که کارشناسان معتقدند میل خسروگرد، از امتیازات ویژه‌ای برای جذب گردشگران به سبزوار برخوردار است.

مناره خسروگرد یادگار متعالی‌ترین دوره معماری ایران است

کارشناس میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار ستاره شرق اظهار کرد: مناره خسروگرد متعلق به دوره سلجوقیان بوده و در سال ۵۰۵ هجری قمری ساخته شده که در آن دوران، به معماری و هنر ایران، فضای عالمانه‌ای حاکم است به دلیل اینکه دانشمندان زیادی در این دوره به ظهور می‌رسند.

محمودرضا سلیمانی افزود: چون سلجوقیان بیابان‌گرد بودند و از شهرنشینی و مدنیت اطلاعی نداشتند، کار را به ایرانی‌ها سپردند و دانش، هنر و ادبیات در این دوران رشد بسیار زیادی می‌کند و این باعث می‌شود در این دوران، معماری هم ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشد که اساسی‌ترین آن ویژگی‌ها به نظر من این است که مصالح به مثابه آرایه و آرایه به مثابه مصالح تلقی می‌شود.

وی ادامه داد: مناره خسروگرد جزء چنین مجموعه معماری‌ای است و یادگار متعالی‌ترین دوره معماری ایران است.

نمادی از احترام به مهمان

سلیمانی در تشریح ویژگی‌های منحصربه‌فرد این اثر تاریخی، با اشاره به رقص آجر به‌کاررفته در مناره خسروگرد بیان کرد: فرم مرکزی به‌کاررفته در مناره خسروگرد به این صورت است که حرکت به‌اضافه در یک نقطه شروع می‌شود و به‌صورت اشکال متعدد و به‌صورت رنگین‌کمان، مدور و موج‌آسا کل مناره را در برمی‌گیرد؛ بنابراین مناره خسروگرد از لحاظ آجرکاری از آثار منحصربه‌فرد ایران است.

وی افزود: مناره خسروگرد همچنین در آن دوره به‌مثابه المان شهری به‌حساب می‌آمده است.

وی با بیان اینکه مناره خسروگرد، مناره راه‌یابی است افزود: البته به نظر من این‌طور نبوده که قدما راه را گم کنند و چیزی بسازند تا راه را گم نکنند؛ مناره خسروگرد بر سر جاده ساخته می‌شود به دلیل احترام گذاشتن به کسانی که وارد شهر سبزوار می‌شوند.

این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: این المان شهری آن چیزی است که در هزار سال پیش به مسافر ادای احترام می‌کرد و به‌عنوان منشور و نمادی از احترام به مسافر و مهمان است.

وی همچنین گفت: این اثر تاریخی به دلیل رقص آجری که دارد، خستگی فکری را از مسافران می‌رباید.

مناره خسروگرد باید به اصالت اولیه خود برگردد

محمودرضا سلیمانی تصریح کرد: در دوره ریاستم در اداره میراث فرهنگی، سه سال پیاپی در ستاد تسهیلات سفر، خواهش و تمنا کردم که ورودی مسافرین را به مناره خسروگرد برسانید.

وی با بیان اینکه مناره خسروگرد باید به اصالت اولیه خود برگردد، اضافه کرد: کار اصلی مناره، سلام به مهمان بوده و الآن باید برای کسی که وارد حوزه سبزوار می‌شود ایستگاهی حول مناره خسروگرد در نظر بگیریم.

وی ادامه داد: به نظر من باید دو لاین رفت‌وبرگشت منشوری از تردد را پیرامون مناره خسروگرد با فاصله زیاد ایجاد کنند و پیرامون مناره یک شکل زیبا پیدا کند که مناره هنوز هم به وظایف خودش عمل کند.

سلیمانی با بیان اینکه اگر بخواهیم چند آلاچیق در کنار مناره خسروگرد بگذاریم اصلاً در شأن مناره نیست، افزود: باید از این اثر تاریخی در شأن خودش استفاده کنیم؛ اگر قرار باشد آنجا را بدهیم به یک بخش خصوصی که چای بدهد، خراب شود بهتر از این است که این بی‌حرمتی را با آن انجام دهیم.

وی گفت: باید در آنجا یک مکانیسم بزرگ شکل پیدا کند که هر کس پایش را به سبزوار می‌گذارد با عظمت طراحی، معماری و شکوه این سرزمین در مناره آشنا شود.

سلیمانی در پایان گفت: میل خسروگرد نیاز به نجات ندارد بلکه این ما هستیم که تنها راه نجاتمان پناه بردن به مناره است. مناره باید ما را نجات دهد؛ مناره خسروگرد، اقتصاد فرهنگی است و ما متأسفانه نمی‌فهمیم.

مشکل میل خسروگرد، ضعف مدیریتی است

رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری شورای اسلامی شهر سبزوار نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ستاره شرق در خصوص مشکلات میل خسروگرد اظهار کرد: اگر بخواهم بگویم چرا میل خسروگرد به این روز افتاده، برای این است که ما مدیریت نداریم؛ مدیریت استان و شهرستان باید جواب دهند که چرا پس از گذشت چهل سال از انقلاب، نتوانسته‌اند یک سرمایه‌گذار خوب جذب کنند.

مسعود پسندیده افزود: مطمئن هستم که اداره میراث فرهنگی سبزوار پول ندارد، اداره کل در مشهد و سازمان هم پول ندارد؛ اما می‌توانند کارهای بوروکراتیک آن را تسهیل کنند که یک سرمایه‌گذار بیاید و البته باید ظرفیت‌سنجی کنند؛ نه مثل سرمایه‌گذار قبلی که یک آدم معمولی را بیاورند که در آنجا به بدترین شکل ممکن کار انجام دهد.

وی تأکید کرد: مشکل اول و آخر، مشکل مدیریتی است. مناره خسروگرد هیچ مشکلی ندارد؛ زمین‌های اطراف آن افتاده و قابل‌استفاده است، دسترسی به آن آسان است. به نظر من آنجا هیچ مشکلی ندارد جز اینکه ضعف مدیریت استانی و شهرستانی وجود دارد نسبت به اینکه ما نتوانسته‌ایم سرمایه‌گذار درخور آنجا جذب کنیم.

اداره کل میراث، میل خسروگرد را به سمن‌ها واگذار نمی‌کند

پسندیده همچنین گفت: یک عادت بد هم که اداره کل میراث فرهنگی دارد این است که میل خسروگرد را به سمن‌ها هم واگذار نمی‌کند؛ انجمن سفیران گردشگری اعلام آمادگی کرد که به ما واگذار کنید و ما حداقل‌ها را خواهیم داشت؛ مثل کف‌سازی مرتب و مرمت اولیه.

وی تصریح کرد: ما لرزه‌نگار را روی مناره گذاشتیم و هر خودرویی که رد می‌شد، مناره می‌لرزید! این شاید در کوتاه‌مدت چیزی نباشد و یک لرزش ساده باشد اما در درازمدت حتماً تأثیر خواهد گذاشت.

میل خسروگرد در حال واگذاری است

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سبزوار نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ستاره شرق گفت: واگذاری مکان به متقاضی در حال انجام است اما شاید به دلیل گذراندن روال اداری و تهیه و تصویب طرح، مقداری زمان ببرد.

سید رضا حسینی در خصوص جزئیات واگذاری میل خسروگرد افزود: واگذاری به شخص حقیقی صورت خواهد گرفت و مراحل تصویب این طرح در حال انجام است؛ اگر ایرادی به طرح وارد نباشد وارد مرحله عقد قرارداد و واگذاری محل خواهد شد.

وی ادامه داد: درصورتی‌که کلیه دستگاه‌ها همکاری لازم را داشته باشند و کمبودهای احتمالی رفع شود، این واگذاری به‌صورت بلندمدت خواهد بود.

حسینی در پایان، در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان به آینده مناره خسروگرد امیدوار بود، گفت: حتماً این اثر تاریخی به سامان خواهد رسید و مکانی برای بازدید و تفرج مردم خواهد شد.

منتشر شده در شماره ۱۵۷ ماهنامه ستاره شرق